1. Budulcowe i energetyczne składniki pokarmowe

składniki odżywcze pod względem chemicznym

organiczne, nieorganiczne (woda i sole mineralne)

organiczne składniki odżywcze:

białko (proteiny), lipidy (tłuszczowce), węglowodany (cukry, sacharydy)

funkcje białek:

-przede wszystkim budulec komórek i tkanek, - przyspieszenie procesu reakcji biochemicznych, - przekazywanie informacji w obrębie komórki i między komórkami, - transport substancji

funkcje lipidów:

najbardziej skoncentrowane źródło energii (1g = 9,4kcal), - funkcje strukturalne, wchodzą w skład wszystkich błon biologicznych, - źródło lub nośnik wielu substancji biologicznie czynnych, w tym witamin A, D, E, K,

funkcje węglowodanów:

główne źródło energii (do 60% dziennego zapotrzebowania człowieka), - materiał zapasowy (glikogen), gromadzony w wątrobie i mięśniach

źródła białka:

mięso, ryby, przetwory mleczne, nasiona zbóż i roślin strączkowych

źródła lipidów:

NNKT: ryby morskie, oleje roślinne: słonecznikowy, lniany, z pestek winogron

źródła węglowodanów:

skrobia: kasze, makarony, pieczywo, ziemniaki

aminokwasy egzogenne -

nie są wytwarzane w organizmie, muszą być przyjmowane z pokarmem

aminokwasy endogenne -

są wytwarzane w organizmie

pokarmy pełnowartościowe -

zawierają wszytskie aminokwasy egzogenne we właściwych proporcjach

pokarmy niepełnowartościowe -

wykazują ilościowe bądź jakościowe braki aminokwasów egzogennych

dieta wegańska -

rodzaj diety wegetariańskiej, spożywanie wyłącznie pokarmów roślinnych

NNKT -

niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe

klasyfikowanie węglowodanów:

- cukry proste (glukoza), - dwucukry (sacharoza), - wielocukry (skrobia, glikogen)

węglowodany dostępne -

są trawione i wchłanianie przez organizm (cukry proste, dwucukry, wielocukry)

węglowodany niedostępne -

nie ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym (celuloza i inne składniki ścian komórkowych komórek roślinnych)

znaczenie błonnika:

📌przyśpiesza przesuwanie się treści przez przewód pokarmowy, dzięki czemu zapobiega zaparciom, 📌dostarcza energii bekteriom jelitowym, 📌wiąże metale ciężkie np. rtęć, ołów oraz niektóre toksyny wytwarzane przez bakterie i grzyby,

Na wartość odżywczą wpływa:

📌odpowiednie zestawienie składników pokarmowych, 📌świeżość i jakość pokarmów, 📌właściwy sposób przyrządzenia

Pokarmy pełnowartościowe w przeciwieństwie do niepełnowartosciowych ❓

zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne we właściwych proporcjach

aminokwasy endogenne:

alanina, asparagina, asparaginian, glutamina, glutaminian, glicyna, prolina, seryna, tyrozyna, cysteina

aminokwasy egzogenne:

arginina, fenyloalanina, histydyna, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina, tryptofan, walina

Skutki diety wegańskiej:

niedobory aminokwasów egzogennych i witaminy B12

wartość energetyczna makroskładników:

białko - 4,1kcal/g, tłuszcze - 9,4kcal/g, węglowodany - ok. 4kcal/g

główne źródła białka:

mięso, ryby, jaja, nabiał, nasiona zbóż i strączków

skutki niedoboru białka:

zahamowanie wzrostu i rozwoju, w skrajnych przypadkach śmierć z wycieńczenia

skutki nadmiaru białka:

upośledzenie czynności nerek

skutki niedoboru tłuszczu:

niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

skutki nadmiaru tłuszczu:

choroby układu krążenia, otyłość

skutki niedoboru węglowodanów:

źródłem glukozy stają się aminokwasy pochodzące z rozkładu białek oraz glicerol pochodzący z rozkładu tłuszczów

skutki nadmiaru węglowodanów:

nadmiar jest łatwo przekształcany w tłuszcze i magazynkwany w tkance tłuszczowej