2 prezentacja epoki

fons iuris

źródła prawa

źródła powstawania a źródła poznania prawa

1. forma wprowadzenia ich w życie - organy 2. każdy dokument lub inna forma przekazu

Co daje społeczeństwo

zwyczaj (mos)

Co daje zgromadzenie ludowe

Ustawy (leges rogatae)

Co daje zgromadzenie plebejskie

plebiscyty

Co dają Magistratury

Edykty

Co daje Senat

Uchwały senatu

Co daje cesarz

Konstytucje

Co dają juryści

odpowiedzi, opinie

ius scriptum

normy prawa pisanego

jakie wyróżnia się w literaturze źródła Poznania prawa

1. literackie - utworzy nieprawnicze 2. papirologiczne - sporządzone na papirusie 3. epiigraficzne - napisy np. na kamieniu 4. jurydyczne - teksty zachowanych zbiorów prawa np kodeksy

Jakie są okresy rozwoju rzymskiego prawa prywatnego

1. archaiczne (początek rzymu - poł 3 wieku) 2. przedklasyczne (do końca republiki) 3. klasyczne (początki pryncypatu - 235) 4. poklasyczne (235r. do śmierci Justyniana 565)

lex duodecim tabularum

ustawa 12 tablic

ustawa 12 tablic

pierwszy zbiór przepisów prawa zwyczajowego - walka plebejuszy z patrycjuszami o uzyskanie pelni praw, w 452r. zgromadzenie ludowe powołało komisje z 10 pqtrycjuszy, 451 zrobili 10 tablic i tez wtedy dorobili kolejne 2

ius non scriptum

prawo zwyczajowe niepisane

Kim byli pontyficy

byli oni pierwszymi i jedynymi którzy mieli wiedze prawniczą

proces demonopolizacji wiedzy prawniczej

304r. pne. Gnejusz Flawiusz wydarł i ujawnił qkty prawne i skargi procesowe, a Tyberiusz Korunkaniusz zaczął publicznie je tłumaczyć bezpłatnie (wulgaryzacja prawa)

czym były komicja

zgromadzenia ogółu pełnoprawnych obywateli, które wydawały ustawy

Co obejmowała ustawa?

1. praescripto - wstęp (data, miejsce, nazwisko 2. rogatio - treść 3. sanctio - skutki przekroczenia ustawy

jakie były ustawy patrząc na sanctio

1. Leges perfectae - sankcja z nieważnością 2. Leges minus quam perfectae (mniej doskonałe) - sankcja ale bez nieważności 3. leges imperfectae - bez sankcji i bez niewqżności

Jaka była procedura uchwalania ustaw

1. rogatio - wniosek magistratury 2. promulagtio - publiczne ogłoszenie 3. Trinundinum - dyskusja wniosku (24 dni) 4. odczytywanie wniosku i głosowanie 5. zatwierdzenie przez senat 6. obwieszczenie lub wywieszenie

Czym były plebiscita?

podejmowane na osobnych zgromadzeniach plebejskich, z wnioskiem o uchwalenie występował trybun ludowy, na początku obowiązywały tylko plebejuszy, pozniej tez patrycjuszy

PRAWO PRZEDKLASYCZNE, co było głównym źródlem prawa?

było 1. prawo pretorskie, tworzyli je pretorzy i i dla peregrynów namiestnicy prowincji i edylowie kurulni, były też 2. zwyczaj, 3. ustawy, zgromadzeń ludowych 4. zrównane z nimi plebiscita

Edykty magistratur

rozporządzenia wydawane przez wysokie magistratury republikańskie

czy pretorowie mieli władzą ustawodawczą jeśli nie to jak tworzyli prawo

tworzyli nowe środki prawne przez powództwa i zarzuty procesowe

Edykt wieczysty

obowiązywał tylko w czasie kadencji pretora (1 rok)

lex retro non agit

ustawy nie działają wstecz

lex posterior derogat legi priori

ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą

kto po złamaniu monopolu pontyfików zaczął zajmować się nauką prawa

nieodpłatnie świeccy prawnicy, z wysokich warstw społecznych,

Jaka jest podstawowa działalność jurystów

1. respondere - udzielanie opinii i odpowiedzi 2. cavere - praktyczna pomoc 3. agere - udzielanie porad stronom, adwokatom przy sporządzaniu formuł procesowych

PRAWO KLASYCZNE jaka wtedy sie zrodziła nowa forma państwa

Pryncypat, zanikły zgromadzenia ludowe i ustawy, ich uprawnienia przejął senat a poźniej cesarz, skończyła się prawotwórcza działalność magistratur (końcem było skodyfikowanie edyktu pretorskiego (Edictum Salvianum)

senatus consulta

ustawy senatu (zaliczano je do ius civile), wniosek o podjęcie uchwały stawiał senacie cesarz (ale to była tylko forma aprobaty)

jak zakończyła się prawotwórcza działalność pretorów

wydano Edictum Salvianum, edyktu pretorskiego, 130pne, przez Juliusza Salwiusza na polecenie cesarza Hadriana

Co stało się również źródłem prawa w okresie pryncypatu?

opinie prawników, mieli znaleźć prawa dla konkretnych przypadków

Co uzyskiwali niektórzy juryści w okresie pryncypatu?

od cesarza przywilej - prawo udzielania odpowiedzi z upoważnienia cesarza, przez co uzyskiwały moc obowiązującą cesarza

Jakie zostały utworzone szkoły prawnicze

Sabinianów i Prokulianów

Jakie były 4 rodzaje rozporządzeń cesarskich?

1. Edykty - charakter ogólny, prawo publiczne 2. Mandaty - instrukcje służbowe do urzędników 3. Dekrety - orzeczenie sądowe 4. Reskrypty - pisemne odpowiedzi na pytania od urzędników, sędziów lub osób prywatnych

PRAWO POKLASYCZNE - okres dominatu

władza ustawodawcza niepodzielnie należała do cesarza, tworzono kodeksy i nastąpił upadek nauki prawa, juryści przetwarzali prace jurystów klasycznych na teraźniejsze potrzeby

Leges generales

konstytucje cesarza

Czym była ustawa o cytowaniu?

Dużo osób powoływało sie na dużą liczbe dzieł prawniczych, cesarz Walentynian III w 426 przyznał moc pismom 5 jurystów: 1. Gajusowi 2. Papinianowi 3. Paulusowi 4. Ulpianowi 5. Modestynowi (przeważał pogląd Papina)

Kodeks Justyniania

Trybonian stanął na czele komisji i w 7 lat zebrali konstytucje cesarskie (ogłoszony 529r) - 1 czesc Digesta, później Instytucje - podręcznik do nauczania prawa (533), a na koniec Nowele - nowe ustawy według potrzeby

Kodeks Justyniana

(529) 12 ksiąg, na tytuły i chronoligcznie ułożone kosntytucje (4600)

Digesta

(533) fragmenty pism jurystów, 50 ksiąg, dzielą sie na tytuły, fragmenty i paragrafy

Instytucje

(533) do nauki prawa, dzieli sie na 4 księgi, na tytuły i paragrafy

Nowele

(535-565), nowe rozporządzenia, na capita i paragrafy, początek nazywa sie paefatio a koniec epilogus

Corpus Iuris Civilis

Nazwa trzech zbiorów powstałych w wyniku kodyfikacji justynianskiej, najznakomitszy pomnik świata