geografia

państwo

terytorium wyznaczone przez granice; ludność zamieszkująca owe terytorium; suwerenna władza

terytoria zależne

mają pewną autonomię, jednak pozostają w strefie wpływów innego kraju

kryteria, aby mogło istnieć państwo

niepodległość; uznanie międzynarodowe; sprawowanie realnej władzy

kolonializm

proces historyczny, który polegał na podboju i utrzymaniu przez kraje europejskie kontroli politycznej i gospodarczej nad słabiej rozwiniętymi obszarami Azji, Afryki i obu Ameryk

skutki kolonializmu

rozwój niewolnictwa; pojawienie się białej rasy człowieka; wprowadzenie języka kraju kolonizatora; europejskie wzorce; intenstywne eksplaotowanie surowców naturalnych

dekolonizacja

proces, w którego wyniku dochodziło do rozpadu kolonii, a kraje skolonizowane odzykiwały niepodległość

przyczyny dekolonizacji

osłabienie polityczne i gospodarcze państw kolonialnych; podważenie idei wyższości Europejczyków; wzrost świadomości narodowej; świadomość o poszanowaniu praw innych państw; rywalizacja ZSRR i Stanów

skutki dekolonizacji

zwiększenie liczby suwerennych państw; odzyskanie przez nowo postałe kraje do własnych zasobów naturalnych; konflikty na tle etnicznyn, religijnych i o władzę; załamywanie się gospodarek krajów po odzyskaniu niepodległości; migracje

integracja polityczna

wspólne rozwiązywanie politycznych problemów w skali regionalnej lub globalnej; wspólna polityka wewnętrzna; integracja narodów

integracja militarna

bezpieczeństwo dla krajów członkowskich; zapobieganie komfliktów

integracja gospodarcza

ułatwienie w handlu międzynarodowym; wsprowadzenie wspólnej waluty; swobodny przepływ kapitałów, towarów i suług

przyczyny integracji europejskiej

konieczność odbudowy gospodarek po IIWŚ: stworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali; potrzeba budowy demokratycznego porządku

pozytywne skutki integracji europejskiej

wspólny rynek atrakcyjny dla inwestorów; zniesienie formalności w przekraczaniu granic; wprowadzenie wspólnej waluty; wsparcie środkamj unijnymi; większe znaczenie na arenie międzynarodowej

negatywne skutku integracji europejskiej

kosztowna biurokracja; koszty prowadzenia wspólnych polityk; koszty zeiązane ze wsparcien państw w trudnej sytuacji finansowej; wyludnanie się niektórych krajów; nadmierna migracja do krajów Unii

ekonomiczne przyczyny konfliktów zbrojnych

dostęp do surowców mineralnych; do terenów lepiej uprzymysłowionych

polityczne przyczyny konfliktów zbrojnych

zajęcie terytorium; dążenia różnych organizacji do sprawowania władzy; dążenia do społeczeństw niepodległościowych

społeczne przyczyny konfliktów zbrojnych

różnice religijne; ruchy separatystyczne

terroryzm

forma walki zbrojnej, która poprzez przemoc ma prowadzić do osiągania określonych celów politycznych, społecznych i gospodarczych

cechy terroryzmu

przemoc jako narzędzie wywierania nacisku; bezwzględne działania; współpraca z grupami przestępczymi; nielegalne źródła finansowania

czynniki wynikające z dysproporcji państw

przyrodnicze; historyczne; kulturowe; polityczne; ekonomiczne

produkt krajowy brutto

wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług wytworzonych w kraju określonym czasie

HDI

wskaźnik rozwoju gospodarczego

elementy składowe HDI

długość trwania życia; edukacja (uwzględnienie liczby lat); dochód narodowy w przeliczeniu na osobę

MPI

wielokrotny wskaźnik ubóstwa wyliczany przez ONZ dla krajów o najniższych wskaźnikach rozwojy społecznego

kraje o wysokim pozionie rozwoju

wysokie PKB i dominacja usług w jego tworzeniu; dużo starszych; brak głodu; wysoki poziom wykształcenia

kraje o średnim poziomie rozwoju

średni poziom PKB i udział rolnictwa i przemysłu; niewielka ilość osób niedożywionych; rosnący udział osób z wyższym wykształceniem

kraje o niskim poziomie rozwoju

niski poziom PKB; dominacha rolnictwa i przemysłu; niewielii udział osób starszych; osoby niedożywione i głodujące; niski poziom oświaty

przyczyny zmian ludbości świata

rewolucja neolityczna; rewolucja przemysłowa; postęp technologiczny; rozwój medycyny

przyrost naturalny

różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów w danym okresie

1 faza rozwoju demograficznego

przedtransformacyjna; nisku poziom rozwoju gospodarczego

II faza przejścia demograficznego

początek transformacji demograficznej; początek ekspozji demigraficznej

III faza przejścia demograficznego

intensywna transformacja demograficzna; ekspozja demograficzna

IV faza rozwoju demograficznego

późna transformacja

V faza rozwoju demograficznego

regres demograficzny

przyczyny eksplozji demograficznej

rozwój medycyny i higieny; wzrost produkcji żywności; duży udział kobiet w okresie rozrodczym; zakładanie rodzin w młodym wieku

skutki eksplozji demograficznej

zobożenie społeczeństwa; przeludnienie wsi i miast; niemożność zaspokojenia przez państwo potrzeb społeczeństwa; trudności z wyżywieniem ludzi

problemy regresu społecznego

postępujące dtarzenie się ludzi; brak młodyh na rynku pracy; konieczność otwarcia się na imigrantów

przyczyny starzenia się społeczeństw

mała liczba urodzeń; odkładanie decyzji o posiadaniu potomstwa

konsekwencje starzenia się społeczeństw

spowolnienie wzrostu gospodarczego; zwiększenie wydatkóe na ochronę zdrowia; zwiększenie budżetu państwa na świadczenia zdrowotne