|
質問 |
答え |
|
*venire contra factum proprium non valet* 学び始める
|
|
nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
|
|
|
|
*turpitudinem suam allegans nemo audiatur* 学び始める
|
|
nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
|
|
|
|
*omnis definitio in iure civili periculosa est* 学び始める
|
|
każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
|
|
|
|
*Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat* 学び始める
|
|
reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
|
|
|
|
venire contra factum proprium non valet 学び始める
|
|
nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
|
|
|
|
res communes 学び始める
|
|
|
|
|
|
ius est ars boni et aequi 学び始める
|
|
Prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe
|
|
|
|
turpitudinem suam allegans nemo audiatur 学び始める
|
|
nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
|
|
|
|
omnis definitio in iure civili periculosa est 学び始める
|
|
każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
|
|
|
|
Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat 学び始める
|
|
reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
|
|
|
|
iustitia 学び始める
|
|
|
|
|
|
aequitas 学び始める
|
|
słuszność (czasami równość, sprawiedliwość)
|
|
|
|
benignitas 学び始める
|
|
przychylność, łaskawość, życzliwość
|
|
|
|
utilitas 学び始める
|
|
|
|
|
|
ratio 学び始める
|
|
rozum, rozumność, racjonalność (wszystkie określenia powiązane z elastycznym rozumowaniem)
|
|
|
|
fas 学び始める
|
|
prawo (godziwość i niegodziwość); najstarsze określenie; związek z pomysłem na prawo, regułami powiązanymi z prawem naturalnym; osadzone w wyobrażeniach religijnych
|
|
|
|
ius 学び始める
|
|
prawo jako ogół reguł prawnych, porządek prawny w danej społeczności
|
|
|
|
lex 学び始める
|
|
prawo jako reguły prawne ustalone wg procedury i zapisane (utrwalone na piśmie); standardyzacja; prawo pozytywne
|
|
|
|
ius et fraus numquam cohabitant 学び始める
|
|
nie da się pogodzić prawa z działaniem podstępnym, świadomie nagannym; prawo powinno blokować podstępne zachowanie, nie powinno go premiować
|
|
|
|
summum ius summa iniuria 学び始める
|
|
najwyższe prawo jest największym bezprawiem; prawa nie można absolutyzować; dziś: przełamywanie przesadnego formalizmu prawniczego; nadmierny formalizm może zmniejszać tę sprawiedliwość, prowadzić do niedopuszczalnych rozwiązań
|
|
|
|
iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi 学び始める
|
|
sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu to, co jest jego; równe traktowanie wszystkich
|
|
|
|
iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere 学び始める
|
|
zasady (nakazy) prawa są następujące: żyć uczciwie, innemu nie szkodzić, dać każdemu, to, co jest jego; żyć uczciwie - wtedy monolityczne społeczeństwo; dać każdemu to, co jest jego - szanować czyjeś uprawnienia;)
|
|
|
|
iustitia comutativa 学び始める
|
|
sprawiedliwość wyrównawcza; sprawiedliwym jest usunięcie skutków pewnej szkody
|
|
|
|
iustitia distributiva 学び始める
|
|
sprawiedliwość rozdzielcza; sprawiedliwe jest uwzględnienie indywidualnej sytuacji; akceptowalna alokacja ryzyk i korzyści
|
|
|
|
male iure nostro uti non debemus 学び始める
|
|
nie powinniśmy źle używać (korzystać z) naszego prawa;
|
|
|
|
non omne quod licet, honestum est 学び始める
|
|
nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe
|
|
|
|
abusus non tollit usum 学び始める
|
|
nadużycie nie gasi używania
|
|
|
|
ex abusu non est argumentum ad desuetudinem 学び始める
|
|
z nadużycia nie wynika argument, że uprawnienie wygasło
|
|
|
|
ius civile 学び始める
|
|
|
|
|
|
ius disponendi 学び始める
|
|
uprawnienie (podmiotu do czegoś)
|
|
|
|
ius superius 学び始める
|
|
orzeczenie (rozstrzygnięcie sądowe)
|
|
|
|
in ius vocatio 学び始める
|
|
|
|
|
|
ius naturale 学び始める
|
|
|
|
|
|
ius positivum 学び始める
|
|
prawo utrwalone na nośnikach informacji
|
|
|
|
ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit 学び始める
|
|
prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; inspiracja historią, naturalnym porządkiem świata; wszyscy równi
|
|
|
|
ius civile 学び始める
|
|
prawo obywatelskie, porządek prawny wspólnoty politycznej
|
|
|
|
ius gentium 学び始める
|
|
reguły wspólne dla różnych porządków narodowych/prawo narodu
|
|
|
|
ius commune 学び始める
|
|
prawo wspólne, powszechne (wspólna nauka prawna w średniowiecznej jurysdykcji, uniwersalne, wspólne reguły)
|
|
|
|
ius particulare 学び始める
|
|
prawo partykularne, jednostkowe
|
|
|
|
ius soli 学び始める
|
|
|
|
|
|
ius sanguinis 学び始める
|
|
|
|
|
|
ignorantia iuris nocet 学び始める
|
|
nieznajomość prawa szkodzi; domniemanie, że znamy prawo obowiązujące w danym miejscu i czasie
|
|
|
|
ius civile vigilantibus scriptum est 学び始める
|
|
prawo obywatelskie jest pisane dla osób czuwających (starannych)
|
|
|
|
nec stultis solere succurri 学び始める
|
|
nie ma zwyczaju przychodzić z pomocą głupim - od ludzi oczekuje się rozsądku i rozeznania; przykład: przedawnienie (jeżeli ktoś nie zainteresował się przez przedział czasu, to nie ma podstaw do kontestowania), zasiedzenie;
|
|
|
|
Publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, ius privatum quod ad singulorum utilitatem 学び始める
|
|
prawo publiczne jest tym, co odnosi się do organizacji państwa, prawo prywatne jest tym, co odnosi się do korzyści indywidualnych podmiotów
|
|
|
|
ius publicum privatorum pactis mutari non potest 学び始める
|
|
prawo publiczne nie może być zmienione przez prywatną umowę
|
|
|
|
privatorum conventio iuri publico non derogat 学び始める
|
|
porozumienie umowne nie uchyla prawa publicznego
|
|
|
|
ius in personam 学び始める
|
|
uprawnienie względem osoby (w momencie swojego powstania przysługuje tylko względem konkretnej osoby); np. pożyczka - w razie nieuregulowania należności przeciw tylko tej osobie, co pożyczyła; łączone z prawem zobowiązań
|
|
|
|
ius in rem (re) 学び始める
|
|
uprawnienie względem jakiejś rzeczy; w chwili powstania przysługuje względem nieokreślonego kręgu podmiotów; np. kupno laptopa - monopol korzystania z danego obiektu majątkowego; łączone z prawem rzeczowym i zasadniczymi uprawnieniami prawa spadkowego
|
|
|
|
ius cogens 学び始める
|
|
uprawnienia bezwzględnie skuteczne (np. kupno rzeczy - nie można się skutecznie zrzec gwarancji);
|
|
|
|
ius dispositivum 学び始める
|
|
uprawnienie względne; elastyczne ukształtowanie; jeśli nie ustali się innego;
|
|
|
|
ius generale 学び始める
|
|
uprawnienia ogólne, powszechne
|
|
|
|
ius speciale 学び始める
|
|
uprawnienia wyodrębnionego kręgu podmiotów
|
|
|
|
ius disponendi 学び始める
|
|
uprawnienie do rozporządzania
|
|
|
|
ius fruendi 学び始める
|
|
uprawnienie do czerpania korzyści
|
|
|
|
ius acquisitum 学び始める
|
|
|
|
|
|
ius possendi 学び始める
|
|
uprawnienie do posiadania
|
|
|
|
ius appellationis 学び始める
|
|
uprawnienie do odwołania się od decyzji sądu
|
|
|
|
ius provocationis 学び始める
|
|
uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. karnych
|
|
|
|
ius avocandi 学び始める
|
|
uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. cywilnych
|
|
|
|
lex humana 学び始める
|
|
|
|
|
|
lex aquillia 学び始める
|
|
|
|
|
|
lex contractus 学び始める
|
|
element czynności - postanowienie umowne
|
|
|
|
lex patriae 学び始める
|
|
konkretny porządek prawny
|
|
|
|
dura lex sed lex 学び始める
|
|
twarde prawo, ale prawo - jeśli przyjęte w poprawnej procedurze, to obowiązuje, niezależnie od wszystkiego;
|
|
|
|
lex iniusta non est lex 学び始める
|
|
ustawa niesłuszna nie jest ustawą;
|
|
|
|
cessante ratione legis cessat ipsa lex 学び始める
|
|
kiedy odpada uzasadnienie ustawy, przestaje obowiązywać sama ustawa; np. usuwanie skutków powodzi - dalsze korzystanie z mieszkania poszkodowanego już po;
|
|
|
|
lex posteriori derogat priori 学び始める
|
|
ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
|
|
|
|
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali 学び始める
|
|
ustawa późniejsza ogólna nie uchyla wcześniejszej ustawy szczególnej; ustawa o zwierzętach żyjących w wodzie i rakach (ta druga bardziej szczegółowa)
|
|
|
|
lex specialis derogat legi generali 学び始める
|
|
szczegółowa regulacja uchyla regulację ogólną
|
|
|
|
lex superior derogat legi interiori 学び始める
|
|
ustawa wyższego rzędu uchyla ustawę o niższej randze; hierarchia aktów prawnych ważniejsza od szczegółowości
|
|
|
|
lex retro non agit = lex prospicit, non respicit 学び始める
|
|
prawo nie działa wstecz = ustawa patrzy w przyszłość, ale nie w przeszłość; skutki prawne po ogłoszeniu ustawy;
|
|
|
|
inter arma silent leges 学び始める
|
|
między armatami ustawy milczą; w sytuacjach wyjątkowych może dojść do zawieszenia, ograniczenia normalnego funkcjonowania porządku prawnego
|
|
|
|
nullum crimen sine lege 学び始める
|
|
nie ma możliwości przypisywania odpowiedzialności karnej bez ustawy definiującej znamiona przestępstwa ogłoszonej w danym momencie
|
|
|
|
lex retro agit in mitius 学び始める
|
|
prawo działa wstecz w sposób łagodzący; dopuszczamy, gdy przyniesie to pozytywne konsekwencje dla adresata
|
|
|
|
nulla poena sine lege 学び始める
|
|
nie można wymierzyć kary, jeśli to nie jest przewidziane obowiązującą w czasie popełnienia czynu ustawą;
|
|
|
|
nullum crimen sine lege (2) 学び始める
|
|
nie można za dany czyn wymierzyć kary innej niż wynikająca z ustawy
|
|
|
|
nullum crimen sine poena 学び始める
|
|
nie ma przestępstwa bez kary; rozważania o polityce karnej, budowie prawa karnego; zasada nieuchronności kary, wykluczenie bezkarności, bezradności porządku karnego
|
|
|
|
benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur 学び始める
|
|
w sposób przychylniejszy, właściwszy dokonuje się interpretacji ustaw, gdy ta ustawa uwzględnia wolę ustawodawcy; chroni przed technicznym, mechanicznym stosowaniem prawa; weź pod uwagę zamiar ustawodawcy, po co ona jest; wymagamy od tworzącego rozsądku
|
|
|
|
scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem 学び始める
|
|
znajomość ustawy nie wyraża się w tym, aby trzymać się jej słów, ale wziąć pod uwagę jej moc (znaczenie, kompetencje); należy rozróżnić dosłowne, językowe czytanie tekstu prawnego, a po co wydano ustawę, w jakim kontekście, jak rozumieć korzystanie z niej
|
|
|
|
lex semper intendit, quod convenit ration 学び始める
|
|
ustawa zawsze zmierza do tego, co jest zgodne z rozumem; wyraża pojęcie racjonalnego prawodawcy, stosowanie ustaw zgodnie z racjonalnością
|
|
|
|
in legibus magis simplicitas quam difficultas placet 学び始める
|
|
w ustawach bardziej się podoba prostota niż złożoność; może odnosić się do tworzenia ustawy; staraj się wybrać klarowne rozwiązanie z tekstu ustawowego
|
|
|
|
consuetudo est optima legum interpres 学び始める
|
|
zwyczaj (utrwalona praktyka) jest najlepszym interpretatorem ustawy; jeśli wyraźnie nie wynika z ustawy regulacja dająca zmianę, to ma być kontynuacja, a w wątpliwej sytuacji kierujemy się tym, jak to wcześniej wyglądało
|
|
|
|
ubi lex non disinquit, nec nos distinguere debemus 学び始める
|
|
tam, gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnienia, nie powinniśmy takich rozróżnień dokonywać
|
|
|
|
lege non distinguente nec nostrum est distinguere 学び始める
|
|
gdy ustawa nie rozróżnia, nie jest naszą sprawą rozróżniać - rozróżnianie jest komplikowaniem
|
|
|
|
lex non precipit inutilia 学び始める
|
|
ustawa nie włączą się tego, co jest nieużyteczne - zakładamy użyteczność
|
|
|
|
lex imperfecta 学び始める
|
|
ustawa niedoskonała; ustawa nie przewiduje sankcji za jej naruszenie; nie mówi nic o sprzecznym z ustawą zachowaniu;
|
|
|
|
lex minus quam perfecta 学び始める
|
|
ustawa mniej niż doskonała; ustawa, która nie przewiduje sankcji nieważności, a przewiduje inną sankcję dla podmiotu, który naruszył dyspozycję normy prawnej; np. zakaz darowizn - jeśli się jej dokona, to skutecznie, ale kara grzywny dla darczyńcy
|
|
|
|
lex perfecta 学び始める
|
|
ustawa doskonała; ustawa, która operuje sankcją nieważności - czynność dokonana wbrew tej ustawie jest nieważna; darowizna byłaby nieważna
|
|
|
|
lex plus quam perfecta 学び始める
|
|
czynność sprzeczna z ustawą jest nieważna, a dokonujący czynności będzie podlegał karze; darowizna nieważna, a darczyńca musi zapłacić dwukrotność darowizny
|
|
|
|
lex domicilii 学び始める
|
|
prawo miejsca zamieszkania; np. w prawie spadkowym, jakie prawo, by określić dziedziczenie, ostatnie stałe miejsce zamieszkania
|
|
|
|
lex patriae 学び始める
|
|
|
|
|
|
lex fori 学び始める
|
|
prawo miejsca rozstrzygania sprawy (siedziba sądu)
|
|
|
|
lex loci actus 学び始める
|
|
prawo miejsca dokonania czynności
|
|
|
|
lex loci celebrationis 学び始める
|
|
prawo miejsca dokonania aktu uroczystego
|
|
|
|
lex loci contractus 学び始める
|
|
wskazanie miejsca zawarcia umowy
|
|
|
|
lex rei sitae 学び始める
|
|
prawo miejsca położenia rzeczy; np. ocena nabycia nieruchomości za granicą - prawo danego kraju
|
|
|
|
hominum causa omne ius constitutum sit 学び始める
|
|
z przyczyny człowieka ustanowione jest wszelkie prawo; człowiek jest celem prawa; uzasadnienie tezy o przyrodzonych prawach człowieka
|
|
|
|
nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur 学び始める
|
|
dziecko poczęte traktowane jest jako urodzone, zawsze gdy chodzi o jego korzyści - czy jeśli dziecko spadkodawcy urodziło się po śmierci ojca, to może być zaliczone do kręgu spadkobierców ustawowych? Tak, jako korzyść;
|
|
|
|
ius quad ad personas pertinet 学び始める
|
|
prawo, które dotyczy osób
|
|
|
|
ius naturale est quod natura omnia animalia docuit 学び始める
|
|
prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; istnieją standardy, których nie zmieni się przez prawo pozytywne
|
|
|
|
hinc descendit maris atque feminae coniunctio quam nos matrimonium apellamus 学び始める
|
|
z którego pochodzi związek mężczyzny i kobiety, który my nazywamy małżeństwem
|
|
|
|
Mater semper certa est 学び始める
|
|
|
|
|
|
Materna iura non possunt aboleri 学び始める
|
|
uprawnienia matczyne/uznanie kogoś za matkę nie może być uchylone
|
|
|
|
Partus sequitur ventrem 学び始める
|
|
dziecko podąża za tym, kto je urodził
|
|
|
|
Pater est quem nuptiae demonstrat 学び始める
|
|
ojcem jest ten, na kogo wskazuje związek małżeński
|
|
|
|
Patria potestas in pietate debet, non atrocitate consitere 学び始める
|
|
władza ojcowska powinna polegać na pieczy (trosce o kogoś), a nie srożeniu się (srogości)
|
|
|
|
Adoptio naturam imitatur 学び始める
|
|
przysposobienie imituje naturę; powinna istnieć odpowiednia różnica wieku między przysposabiającym a przysposabianym; czy adopcję dopuszczać tylko małoletnich czy też pełnoletnich?
|
|
|
|
persona 学び始める
|
|
podmiot prawa, może mieć uprawnienia lub obowiązki
|
|
|
|
res 学び始める
|
|
rzecz; obiekt/przedmiot majątkowy; to do czego odnoszą się uprawnienia lub obowiązki podmiotu
|
|
|
|
bonum/bona 学び始める
|
|
coś, co ma wartość majątkową; (mienie, property lub assets)
|
|
|
|
Res corporales et incorporales 学び始める
|
|
rzeczy materialne i niematerialne
|
|
|
|
obligatio/obligationes 学び始める
|
|
|
|
|
|
possesio 学び始める
|
|
|
|
|
|
dominium 学び始める
|
|
|
|
|
|
iura in re aliena 学び始める
|
|
prawa na rzeczy cudzej/ograniczone prawo rzeczowe
|
|
|
|
hereditas 学び始める
|
|
|
|
|
|
Obligatio est vinculum iuris 学び始める
|
|
zobowiązanie jest węzłem prawa; przymusowy charakter dłużników, ktoś jest „związany" przez prawo
|
|
|
|
creditor 学び始める
|
|
|
|
|
|
debitor 学び始める
|
|
|
|
|
|
obligatio ex contractu 学び始める
|
|
zobowiązanie z czynu umownego
|
|
|
|
obligatio ex delicto 学び始める
|
|
zobowiązanie z czynu niedozwolonego - np. odszkodowanie za zniszczenie czegoś
|
|
|
|
obligatio quasi ex contractu 学び始める
|
|
podobne do zobowiązań umownych; np. omyłkowa zapłata komuś za coś - obowiązek zwrotu
|
|
|
|
obligatio quasi ex delicto 学び始める
|
|
podobne do zobowiązań z czynów niedozwolonych; z czynu, którego nie jest się winowajcą; (wyrzucenie czegoś z okna uniwersytetu na kogoś - odpowiada uniwersytet, nie wyrzucający) - ani z czynu niedozwolonego, ani z umowy między stronami
|
|
|
|
obligatio ex lege 学び始める
|
|
zobowiązanie z samej ustawy
|
|
|
|
obligatio naturalis 学び始める
|
|
relacja powinności bez możliwości urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie naturalne (niezupełne, brak przymusu spełnienia)
|
|
|
|
obligatio civilis 学び始める
|
|
relacja powinności z możliwością urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie cywilne (istnieje przymus prawny jego spełnienia)
|
|
|
|
obligatio in solidum 学び始める
|
|
zobowiązanie spoczywa łącznie na kilku podmiotach
|
|
|
|
obligatio pro rata 学び始める
|
|
wierzyciel może żądać tylko części zobowiązania od kilku zobowiązanych podmiotów
|
|
|
|
causa 学び始める
|
|
przyczyna, podstawa, sprawa; coś, co legitymizuje prawny obowiązek wykonania zobowiązania
|
|
|
|
zasada kauzalności 学び始める
|
|
skuteczność czynności jest uzależniona od istnienia i poprawności przyczyny, z uwagi na którą tę czynność wykonano; nie akceptujemy przesunięć, które nie miałyby praktycznego sensu
|
|
|
|
causa obligandi vel acquirendi 学び始める
|
|
ktoś przyjmuje na siebie zobowiązanie, bo chce, aby ktoś też się zobowiązał albo chce coś nabyć
|
|
|
|
causa donandi 学び始める
|
|
wykonuje jakieś zobowiązanie, bo chcę coś komuś darować (nie otrzymam nic w zamian)
|
|
|
|
causa solvendi 学び始める
|
|
świadczę coś, bo muszę wykonać ciążące na mnie zobowiązanie
|
|
|
|
solutio 学び始める
|
|
świadczenie; zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, spełnienie świadczenia; ma zapłacić 200 zł, płaci 200 zł
|
|
|
|
mora 学び始める
|
|
|
|
|
|
damnum 学び始める
|
|
|
|
|
|
solvens praesumitur solvere suo nomine 学び始める
|
|
domniemywa się, że świadczący działa w swoim imieniu
|
|
|
|
datio in solutum 学び始める
|
|
danie na świadczenie/zaspokojenie; sytuacja, kiedy dłużnik daje wierzycielowi coś innego niż wynika z treści zobowiązania, ale za zgodą wierzyciela; np. jakiś przedmiot zamiast zwrotu długu; poszerzenie pola gry dla dłużnika
|
|
|
|
obligatio alternativa 学び始める
|
|
zobowiązanie przemienne; takie, które w chwili swojego powstania przewiduje możliwość spełnienia 1 z 2 świadczeń do wyboru; dłużnik decyduje, co wybrać - np. kwota pieniężna lub przedmiot
|
|
|
|
facultas alternativa 学び始める
|
|
upoważnienie przemienne; polega na tym, że w chwili powstania zobowiązania jest jedno świadczenie, ale od samego początku dłużnik może się z niego zwolnić świadcząc coś innego - np. zamiast alimentów wydanie określonej części spadku
|
|
|
|
delegatio (assignatio) 学び始める
|
|
|
|
|
|
delegatus (assignatus) 学び始める
|
|
|
|
|
|
accipiens 学び始める
|
|
|
|
|
|
delegans (autor) 学び始める
|
|
|
|
|
|
Assignatus utitur iure autoris 学び始める
|
|
przekazany działa w ramach przekazującego
|
|
|
|
mora 学び始める
|
|
|
|
|
|
mora debitoris=mora solvendi 学び始める
|
|
zwłoka dłużnika - niewykonanie swojego obowiązku w terminie = zwłoka tego, który coś świadczy
|
|
|
|
interpellatio 学び始める
|
|
wezwanie, gdy termin wykonania świadczenia przez dłużnika nie jest określony; ważne jest wezwanie dla wierzyciela
|
|
|
|
mora ex rei fit 学び始める
|
|
wezwanie, gdy zwłoka wynika ze stanu rzeczy - jeżeli termin świadczenia jest wyznaczony, to zwłoka wynika z wyznaczonego terminu
|
|
|
|
fur semper moram facere videtur 学び始める
|
|
złodziej zawsze jest postrzegany za będącego w zwłoce; jeżeli ktoś doprowadził do zobowiązania z czynu niedozwolonego, to od chwili jego dokonania jest w zwłoce
|
|
|
|
perpetuatio obligationis 学び始める
|
|
utrwalenie na wieki zobowiązania; dłużnik odpowiada za niedokonanie zobowiązania, kiedy można mu przypisać winę; nie, jeśli jest ono konsekwencją jakichś zdarzeń losowych; jeśli popadł w zwłokę, to odpowiada także za zdarzenia przez niego niezawinione;
|
|
|
|
mora creditoris=mora accipienti 学び始める
|
|
zwłoka wierzyciela - gdy wierzyciel nie przyjął zaoferowanego mu świadczenia = zwłoka przyjmującego
|
|
|
|
damnum 学び始める
|
|
szkoda; naruszenie cudzego interesu majątkowego
|
|
|
|
damnum/ damnum compensare 学び始める
|
|
wynagrodzenie szkody; zapłata odszkodowania
|
|
|
|
damnum emergens 学び始める
|
|
rzeczywiste umniejszenie majątku w następstwie wyrządzonej szkody;
|
|
|
|
lucrum cessans 学び始める
|
|
utracone korzyści z tego, że powstała szkoda
|
|
|
|
Damnum sine iniuria esse potest 学び始める
|
|
szkoda bez bezprawia może być; możliwe jest wystąpienie szkody, mimo, że nie jest następstwem jakiegoś nagannego zachowania; bezprawność działania sprawcy jest min. 1 z przesłanek odpowiedzialności za szkodę
|
|
|
|
Damnum quod quis sua culpa sentit, sibi debet, non aliis imputare 学び始める
|
|
szkodę, którą ktoś wyrządził ze swej winy ponosi sam i nie może nią obciążyć innego; zasada odpowiadania za swoje działanie
|
|
|
|
Volenti non fit iniuria 学び始める
|
|
chcącemu nie dzieje się krzywda; jeżeli się godzisz na coś, to nikt inny nie będzie ponosił odpowiedzialności za twoją zgodę
|
|
|
|
periculum 学び始める
|
|
przypisanie komuś ryzyka zdarzeń losowych
|
|
|
|
casus 学び始める
|
|
przypadek/oznaczenie zdarzenia losowego (przez przypadek)
|
|
|
|
casus fortuitus 学び始める
|
|
zdarzenie czysto losowe/zdarzenie, któremu nie można się przeciwstawić
|
|
|
|
casus mixtus 学び始める
|
|
zdarzenie losowe, którego wystąpienie wiąże się z czyjąś nagannością; zdarzenie losowe, za które się odpowiada, bo jest się w zwłoce
|
|
|
|
casus sentit dominus 学び始める
|
|
zdarzenie losowe obciąża właściciela; skutki zniszczenia rzeczy ponosi właściciel
|
|
|
|
casus a nullo prestantur 学び始める
|
|
nikt nie ma obowiązku świadczyć, jeśli przedmiot świadczenia został utracony/uszkodzony wskutek zdarzenia losowego
|
|
|
|
vis maior/vis absoluta/vis 学び始める
|
|
|
|
|
|
vis cui humana infirmitas resistere non potest 学び始める
|
|
siła, której słabość ludzka nie jest w stanie się przeciwstawić
|
|
|
|
dolus 学び始める
|
|
zły zamiar, podstęp; a tutaj zachowanie w celu wyrządzenia zła - wyrządzenia szkody, naruszenia czyjegoś interesu; wina umyślna:
|
|
|
|
dolus directus 学び始める
|
|
wina umyślna w zamiarze bezpośrednim; idę po to, żeby kogoś zranić, coś zniszczyć
|
|
|
|
dolus eventualis 学び始める
|
|
zamiar ewentualny; działam w złym zamiarze, ale godzę się ze skutkiem; ktoś podpala dom i wie, że tam jest osoba, która nie porusza się samodzielnie - godzi się, że ona tam spłonie
|
|
|
|
dolus coloratus 学び始める
|
|
zły zamiar zabarwiony emocjonalnie; znaczenie dla oceny sprawcy
|
|
|
|
dolus premeditatus 学び始める
|
|
działanie z premedytacją; w złym zamiarze i wcześniej zaplanowane
|
|
|
|
dolus repentinus 学び始める
|
|
zamiar gwałtowny; pod wpływem okoliczności - np. usunięcie przeszkody na drodze
|
|
|
|
dolus subsequens 学び始める
|
|
określony zły zamiar jest konsekwencją innego złego zamiaru; ktoś idzie coś podpalić, ale okazuje się, że musi jeszcze kogoś zabić
|
|
|
|
culpa neglegentia 学び始める
|
|
niestaranność, nie chcę wyrządzić szkody, ale wyrządzam
|
|
|
|
culpa lata 学び始める
|
|
grube (rażące) niedbalstwo/niestaranność
|
|
|
|
culpa levis 学び始める
|
|
|
|
|
|
culpa in concreto 学び始める
|
|
wina w odniesieniu do konkretnego wzorca staranności; staranność konkretnej osoby w danej sytuacji - można ją odnieść do jej staranności w konkretnych przypadkach
|
|
|
|
culpa in abstracto 学び始める
|
|
naruszenie abstrakcyjnego wzorca staranności; porównanie z abstrakcją, zbiorem zachowań innych
|
|
|
|
culpa in custodiendo 学び始める
|
|
niestaranność w sprawowaniu pieczy (nadzorze) - np. nad swoimi dziećmi, zwierzętami
|
|
|
|
culpa in eligendo 学び始める
|
|
niestaranność w wyborze; np. zły wybór podwykonawców - wtedy odpowiada za ich czyny
|
|
|
|
culpa in contrahendo 学び始める
|
|
wina w kontraktowaniu/naganne postępowanie podczas negocjowania umowy; uzasadnianie odpowiedzialności za kogoś w toku negocjacji - można oczekiwać określonej staranności, jeśli ktoś nie dochował, to można mu przypisać odpowiedzialność
|
|
|
|
Ex maleficio non oritur contractus 学び始める
|
|
z nagannego działania (czynu niedozwolonego) nie powstaje zawiązanie umowy; wymaganie zgodności z prawem;
|
|
|
|
Pacta sunt servanda 学び始める
|
|
umów należy dotrzymywać; zasada wyrażająca obowiązek wykonania zawartej umowy, związania zawartą umową
|
|
|
|
Rebus sic stantibus (omnis contractus intellegitur) 学び始める
|
|
wszystkie umowy rozważa się wg takiego stanu rzeczy (warunków), w jakim zostały zawarte; sytuacja, kiedy strony zawarły umowę, nie została jeszcze wykonana, a warunki umowy mogły się bardzo zmienić (np. hiperinflacja, zmiany dostępności do rynku);
|
|
|
|
Impossibilium nulla obligatio est 学び始める
|
|
zobowiązanie o coś niemożliwego jest nieważne; kiedy strony umówiły się o coś niemożliwego obiektywnie
|
|
|
|
Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere 学び始める
|
|
co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione z upływem czasu; jeżeli zawarto umowę wadliwą (np. nieważną), to ona już taką pozostanie;
|
|
|
|
Ratihabitio mandato comparatur 学び始める
|
|
zatwierdzenie traktowane jest na równi z udzieleniem zlecenia; działanie w czyimś imieniu będzie nieważne, chyba że to działanie zostanie zatwierdzone - pierwotnie wadliwa umowa stanie się umową niewadliwą
|
|
|
|
Utile per inutile non vitiatur 学び始める
|
|
to, co jest użyteczne nie doznaje uszczerbku (szkody, wady) przez to, co jest nieużyteczne; strony dokonują czynności, a ona w części jest poprawna, a w części nie; częściowa wadliwość nie powoduje wadliwości całkowitej
|
|
|
|
substantialia contractus(negotii) 学び始める
|
|
takie elementy treści (odniesienie do czynności prawnej), które muszą wystąpić, a w umowie co do których musi być osiągnięte porozumienie, aby dana umowa wywołała skutek prawny; np. umowa sprzedaży - konieczne porozumienie co jest towarem i jaka jest cena
|
|
|
|
naturalia contractus (negotii) 学び始める
|
|
elementy treści umowy czy czynności, które mogą być różnie ustalone przez strony, ale jeśli strony nie ustalą, to porządek prawny będzie ustalenia objaśniał
|
|
|
|
accidentalia contractus (negotii) 学び始める
|
|
elementy, które strony mogą dodać, wiążąc z nimi skuteczność prawną umowy; np. uzależnienie umowy od warunków (zdarzenia losowego) albo terminu
|
|
|
|
conditio/condicio 学び始める
|
|
|
|
|
|
ex tunc/ex nunc 学び始める
|
|
od teraz, od samego początku istnienia czynności/od konkretnego momentu (np. ziszczenia warunku)
|
|
|
|
dies 学び始める
|
|
|
|
|
|
modus 学び始める
|
|
|
|
|
|
bona fides 学び始める
|
|
dobra wiara; nie ma jej pojęcia w prawie, ale odniesienia do niej wiążą się z elastyczną oceną określonych czynności
|
|
|
|
mala fides 学び始める
|
|
zła wiara; działanie w celu wyrządzenia innemu szkody
|
|
|
|
bona fides praesumitur 学び始める
|
|
domniemywa się dobrą wiarę
|
|
|
|
Venire contra factum proprium nemini licet 学び始める
|
|
postępowanie wbrew wytworzonemu zaufaniu nikomu nie jest dozwolone; nie można postępować w sposób sprzeczny wewnętrznie
|
|
|
|
Tu patere legem quam fecisti 学び始める
|
|
masz się trzymać prawa, które uczyniłeś; spójność w tym, co się zapowiedziało i w tym co się robi
|
|
|
|
Turpitudinem suam allegans nemo audiatur 学び始める
|
|
nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
|
|
|
|
Dolo facit qui petit quod redditurus est 学び始める
|
|
źle czyni ten, kto żąda tego, co jest do oddania; w danym momencie coś się komuś należy, ale już wtedy wiadomo, że za chwilę będzie musiał oddać
|
|
|
|
Clara non sunt interpretanda 学び始める
|
|
to, co jest jasne nie wymaga interpretacji; obecnie pogląd: nic nie jest do końca jasne; nie szukajcie problemów tam, gdzie ich nie ma; coś jednoznaczne dla większości; interpretacja prawnicza będzie konieczna tam, gdzie jest coś niejasnego
|
|
|
|
In ambiguitas contra stipulatorem - in dubio contra proferentem 学び始める
|
|
w przypadku wątpliwym przeciwko (na niekorzyść) formułującemu pytanie = w razie wątpliwości na niekorzyść formułującego ofertę (warunki umowy); np. cena w koronach, z umowy nie wynika o jaką koronę chodzi
|
|
|
|
Clausulae insolitae inducunt suspicionem 学び始める
|
|
nietypowe klauzule (postanowienia umowne) powodują, rodzą podejrzenia; czy dane postanowienie umowne jest ważne? np. postanowienie wyłączające odpowiedzialność jednej ze stron; trzeba to wprowadzać ze znacznie większą ostrożnością, zwrócić na to uwagę
|
|
|
|
In convnentionibus contrahentium voluntatem potius quam verba spectari docuit 学び始める
|
|
w porozumieniach bardziej podoba się uwzględnianie woli kontrahentów, jak słów; przy interpretacji umowy pierwszeństwo ma rzeczywista wola stron, ich rzeczywisty zgodny zamiar względem dosłownego brzmienia umowy
|
|
|
|
In contractibus tacite insunt, quam sunt moris et consuetudunis 学び始める
|
|
w umowach jest zawarte milcząco to, co wynika ze zwyczajów i obyczajów; jeżeli mamy wątpliwość co do tego, jak rzecz powinna być opakowana, zabezpieczona, to możemy odwołać się na tę praktykę, nawet jak nie wynika to jednoznacznie z treści umowy
|
|
|
|
actio in personam 学び始める
|
|
skarga przeciwko określonej osobie; przysługuje tylko przeciwko wyznaczonej osobie; wierzyciel ma uprawnienie tylko przeciwko dłużnikowi
|
|
|
|
actio in rem 学び始める
|
|
skarga, która w chwili swojego powstania dot. nieokreślonego kręgu osób
|
|
|
|
erga omnes 学び始める
|
|
uprawnienie względem wszystkich
|
|
|
|
dominium 学び始める
|
|
własność (inaczej proprietas)
|
|
|
|
ius possidendi 学び始める
|
|
uprawnienie do faktycznego władania rzeczą (posiadania)
|
|
|
|
ius disponendi 学び始める
|
|
|
|
|
|
ius utendi et fruendi 学び始める
|
|
uprawnienie do używania i czerpania korzyści
|
|
|
|
actio negatoria 学び始める
|
|
skarga zaprzeczająca; przy jej pomocy właściciel może przeciwstawić się zachowaniom, które zakłócają spokojne korzystanie z przedmiotu własności
|
|
|
|
rei vindicatio 学び始める
|
|
roszczenie, uprawnienie do żądania zwrotu tego, co jest jego (danego podmiotu) własnością; zaniechanie zakłóceń odnoszących się do własności, nie emitować czegoś, nie przechodzić przez grunt
|
|
|
|
Bona fidei possessor fructus consumptos suos facit 学び始める
|
|
posiadacz w dobrej wierze czyni swoimi korzyści z użytku; posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do zapłaty korzyści pożytku; np. między właścicielem gruntu, a kimś kto nim władał, coś uprawiał - zebrał ileś owoców – grunt czy też korzyści?
|
|
|
|
Bona fides praesumitur 学び始める
|
|
domniemywa się dobrą wiarę; kiedy toczy się spór właściciel-, to domniemywa się, że druga strona ma dobrą wiarę
|
|
|
|
Superficies solo cedit 学び始める
|
|
to, co jest na powierzchi podąża za powierzchnia; to, co jest trwale połączone z gruntem przypada właścicielowi gruntu; np. budynek na cudzym gruncie nie prowadzi do nabycia własności gruntu
|
|
|
|
Accessio cedit principal 学び始める
|
|
to co przyłącza się, przypada rzeczy głównej; np. przyłączenie dwóch ruchomości, drobny element do samochodu, szafy
|
|
|
|
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet 学び始める
|
|
ten kto nie ma uprawnienia, nie może go skutecznie przenieść na inną osobę
|
|
|
|
iura in re aliena 学び始める
|
|
prawa na rzeczy cudzej; to wycinek uprawnień właściciela
|
|
|
|
Beati possidentes 学び始める
|
|
szcześliwi są posiadacze; warto być posiadaczem
|
|
|
|
Potior est conditio defendentis 学び始める
|
|
lepsze jest położenie tego, który się broni; posiadacz jest w lepszej sytuacji, bo nie musi udowadniać, że posiada, ciężar dowodu spoczywa na tym, kto chce uzyskać posiadanie
|
|
|
|
Possessio non est iuris sed facti 学び始める
|
|
posiadanie nie jest prawem, ale sytuacją faktyczną; posiadaczem jest każdy, kto rzeczywiście coś ma
|
|
|
|
Servitus in faciendo consistere nequit 学び始める
|
|
służebność nie może polegać na działaniu; jeżeli ktoś ma uprawnienie do ograniczonego prawa rzeczowego, to nie może żądać aby obciążony tym działaniem coś robił
|
|
|
|
Servitutibus civiliter utendum est 学び始める
|
|
służebność należy wykonywać w sposób umiarkowany; ograniczone prawo rzeczowe najmniej uciążliwe dla obciążonego nim właściciela
|
|
|
|
Servitus servitutis esse non potest 学び始める
|
|
nie może być służebności na służebności; nie można ustanowić ograniczonego prawa rzeczowego na ograniczonym prawie rzeczowym; realne obciążenie by się wtedy zwiększało; przy drodze gdyby pozwalać innym korzystać z drogi
|
|
|
|
Successio 学び始める
|
|
następstwo, dziedziczenie; określenie, kto dziedziczy
|
|
|
|
hereditas 学び始める
|
|
|
|
|
|
inter vivos 学び始める
|
|
|
|
|
|
mortis causa 学び始める
|
|
|
|
|
|
ex testamento 学び始める
|
|
spadkobiercy określeni w testamencie;
|
|
|
|
ab intestato 学び始める
|
|
|
|
|
|
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum 学び始める
|
|
wola spadkodawcy może być zmieniona, aż do momentu, gdy wygaśnie jego życie
|
|
|
|
Novissima voluntas servatur 学び始める
|
|
znacząca jest późniejsza wola; przy kilku testamentach decyduje późniejszy
|
|
|
|
Favor testamenti 学び始める
|
|
zasada przychylności dla testamentu; jeżeli masz wątpliwość czy testament jest ważny, to wybierz rozwiązanie, które utrzyma ten testament w mocy;
|
|
|
|
In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur 学び始める
|
|
testamenty interpretujemy adekwatnie do pełnej woli testatora; interpretacja testamentu powinna najpełniej oddawać wolę testatora
|
|
|
|
Plus nuncupatum, minus scriptum 学び始める
|
|
więcej powiedziano, mniej napisano; czasami, aby ustalić treść testamentu trzeba wziąć pod uwagę okoliczności leżące poza testamentem; np. użycie słowa w specyficzny sposób - odkodowanie go wymaga wyjścia poza tekst testamentu
|
|
|
|
Falsa causa non nocet 学び始める
|
|
błędna przyczyna nie szkodzi - jeśli w treści testamentu coś jest błędnie określone, to rzeczywista wola jest ważniejsza, od tego formalnego błędu
|
|
|
|
Falsa demonstratio non nocet 学び始める
|
|
błędne oznaczenie nie szkodzi
|
|
|
|
actor 学び始める
|
|
|
|
|
|
reus 学び始める
|
|
|
|
|
|
Nemo iudex sine actore 学び始める
|
|
nie ma sędziego bez powoda; zasada skargowości - nie może zacząć się proces bez oskarżenia, proces nie działa z urzędu
|
|
|
|
Actio semel extincta non reviviscit 学び始める
|
|
skarga/roszczenie raz umorzone nie odżywa; postępowanie w jakiejś sprawie zakończone - zakończone raz na zawsze; nie prowadzić procesu wielokrotnie o to samo.
|
|
|
|
Res iudicata 学び始める
|
|
stan rzeczy osądzonej; gdy prawomocnie zakończyło się postępowanie w jakiejś sprawie;
|
|
|
|
Ne bis in idem 学び始める
|
|
nie dwa razy o to samo; jeżeli konkretna sprawa jest już prawomocnie rozstrzygnięta, nie można wszczynać postępowania znowu w tej samej sprawie
|
|
|
|
res iudicata pro veritate accipitur 学び始める
|
|
rzecz osądzona traktowana jest jako prawdziwa; jesteśmy związani prawomocnym orzeczeniem
|
|
|
|
Actor seguitur forum rei 学び始める
|
|
powód podąża za sądem pozwanego; jeśli mieszkają w różnych miejscach, to prowadzony bliżej pozwanego
|
|
|
|
Nemo tenetur seipsum accusare 学び始める
|
|
nikt nie może być zmuszany, żeby sam się oskarżał
|
|
|
|
Actori incumbit onus probandi 学び始める
|
|
ciężar dowodu spoczywa na powodzie
|
|
|
|
Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat 学び始める
|
|
dowód obciąża tego, kto twierdzi (żąda czegoś w procesie)
|
|
|
|
Reus exceptiendo fit actor 学び始める
|
|
podnosząc zarzut pozwany staje się powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
|
|
|
|
Reus in exceptione actor est 学び始める
|
|
pozwany w zakresie zarzutu procesowego jest powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
|
|
|
|
persuasio 学び始める
|
|
perswazja; przekonywanie do jakiejś tezy/reprezentowanie interesu strony w sporze/przekonywanie o zaletach lub wadach jakiegoś przedmiotu
|
|
|
|
Logos 学び始める
|
|
zbiór argumentów i dowodów (np. pro et contra; sylogizmy, maksymy, reguły, do których się odwołujemy)
|
|
|
|
Ethos 学び始める
|
|
|
|
|
|
Pathos 学び始める
|
|
stylistyka używanego języka (np. używanie słów, które nie niosą ze sobą nowej treści
|
|
|
|
Veritas magis amicitiae 学び始める
|
|
więcej prawdy, więcej przyjaźni; w argumentacji nie można kłamać
|
|
|
|
consuetudo loci est observanda 学び始める
|
|
miejscowych zwyczajów należy przestrzegać; uwzględnienie akceptowanych praktyk i zasad
|
|
|
|
audiatur et altera pars 学び始める
|
|
ma być wysłuchana i druga strona; poszanowanie zasad wolności i równości
|
|
|
|
argumentum a contrario 学び始める
|
|
argument z przeciwieństwa
|
|
|
|
argumentum a simili = argumentum per analogiam 学び始める
|
|
argument z podobieństwa; monografie naukowe uznanawane za dzieła wybitne, gdy mają nagrodę premiera, więc podobne, czyli z nagrodą prezydenta też
|
|
|
|
argumentum a minori ad maius 学び始める
|
|
argument z mniejszego na większe; zakaz wejścia do lasu na poligonie, więc zakaz też wjazdu
|
|
|
|
argumentum a maiori ad minus 学び始める
|
|
argument z większego na mniejsze; godzina dozwolonego wjazdu na cmentarz też godziną dozwolonego wejścia
|
|
|
|
argumentum ab exemplo 学び始める
|
|
argument z przykładu; w praktyce odwoływanie się do konkretnego wyroku
|
|
|
|
argumentum a cohaerentia 学び始める
|
|
argument ze spójności, któreś najbardziej trafne dla całości, dla porządku prawnego
|
|
|
