rozdział 1,2,3,5,11

prawo

zbiór norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez kompetentny organy państwa

funkcje wypowiedzi

osiągnięcie zamierzonego rezultatu, informacja o stanie rzeczy, wpływ na zachowanie, wyrażenie emocji

wypowiedzi opisowe

stwierdzają stan faktyczny, mogą być prawdziwe lub fałszywe

wypowiedzi dyrektywalne/pozaopisowe

mają wpływ na zachowanie odbiorcy, sugerują konkretne zachowania

dyrektywa celowościowa/teleologiczna

wyrażenie mówiące co należy zrobić aby osiągnąć określony rezultat

czynność konwencjonalna

czynność której reguły sensu nakazują przypisać określony sens kulturowy

reguły senesu

wskazują kto i w jaki sposób może dokonywać czynności konwencjonalne

reguły zwyczajowe

reguły kształtowane spontanicznie (przywitania, przepraszanie)

reguły stanowione

reguły które zostały określone i spisane

norma postępowania

wypowiedź która określonym podmiotom nakazuje lub zakazuje aby w określonej okoliczności postępowały w określony sposób

adresat normy

ktoś komu norma zakazuje lub nakazuje określone zachowanie

norma indywidualna

adresata można wskazać imieniem lub nazwa rodzajowa

norma generalna

może mieć wielu adresatów, jednego lub zadnego

norma konkretna

wynzacza konkretny niepowtarzalny czyn

norma abstrakcyjna

wyznacza zachowanie określonego rodzaju

norma autonomiczna

normodawca stanowi je sam dla siebie

norma heteronomiczne

normodawca stanowi je dla innych podmiotów

normodawca

osoba lub grupa osób ustanawiająca normy

zakres zastosowania normy

możliwe przyszłe okoliczności w których norma znajduje zastosowanie (o)

zakres normowania normy

możliwe przyszłe zachowania adresata normy które tabnorma wyznacza do spełnienia (z)

realizacja normy

zachowanie w sposób wyznaczony przez normę

naruszenie/przekroczenie normy

adresat zachowuje się w sposób niezgodny z normą

uzasadnienie tetyczne normy

norma obowiązuje gdy uznał ją (lub jej nie odwołał) ktoś o szczególniej pozycji społecznej obdarzony autorytetemc

uzasadnienie aksjologiczne normy

norma obowiązuje gdy czyny dobre nakazane przez nią są godne aprobaty a czyny źle - dezaprobaty

uzasadnienie autonomiczne normy

poprzez ocenę własną adresat uznaje normę za obowiązującą

uzasadnienie heteronomiczne normy

autorytet uznaje normę za obowiązującą

obowiązywanie normy w sensie behawioralnym

norma obowiązuje ponieważ jestefektywna społecznie a adresaci dostatecznie często ja realizują, w sytuacji jej przekroczenia dostatecznie często wymierzana jest sankcja

obowiązywanie w sensie tetyczjym

norma obowiązuje ponieważ została ustanowiona i nie uczulona przez podmiot posiadający władzę nad adresatem tej normy

obowiązywanie w sensie aksjologicznym

norma obowiązuje, ponieważ nakazuje zachowanie które według czyiś oceń jest apobowanr albo zakazuje zachowań które są dezaprobowane

norma prawna

norma postępowania która została ustanowiona lub uznana przez upoważniony organ państwa

hipoteza

adresat i okoliczności

dyspozycja

nakaz lub zakaz postępowania

sankcja

konsekwencje przekroczenia normy

normy niedoskonałe/leges imperfectae

bez norm sankcjonujacych

lex imperfecta

określa podmiotowi zachowanie ale nie wyznacza sankcji za jej niezrealizowanie

norma sankcjonowana

norma postępowania wyznaczająca określonemu podmiotowi określone zachowanie, jest z nią powiązana norma sankcjonująca

norma sankcjonująca

norma nakazującą określonym adresatom wymierzenie sankcji za niezrealizowanie normy

norma merytoryczna

norma prawna niebędącą norma kompetencjną

norma kompetencjna

norma udzielająca podmiotowi kompetencji do dokonania określonych czynności konwencjonalnych

proces powstawania prawa

proces społeczny w rezultacie którego kształtują się albo zostają ukształtowane normy prawne o określonej treści obowiązujące w określonej grupie społecznej

charakter spontaniczny procesu powstawania prawa

normy prawne kształtują się same, sposób powstawania prawa zwyczajowego

charakter zorganizowany procesu powstawania prawa

normy prawne są kształtowane w określonych instytucjach i według określonej procedury, proces powstawania prawa stanowionego

fakty prawotwórcze

fakty tworzące prawo; stanowienie, umowa, kształtowanie się prawa zwyczajowego, precedens prawotwórczy

źródła prawa

1. fakty prawo tworzące (stanowienie ustawy) i rezultaty tych faktów (ustawy, rozporządzeni); 2. każdy dokument lub inny dokument s którego czerpie się informacje o prawie

źródła poznania prawa

informacje o prawie, np. komentarz do ustawy, podręcznik

norma zwyczajowa

wykształcony w jakiejś społeczności powszechnie akceptowane zwyczaj postępowania w określony sposób i przekonanie że jest to wyznaczone przez jakąś wiążąca normę

norma prawa zwyczajowego

norma zwyczajowa uczyniona podstawa rozstrzygnięcia sprawy przez sąd

akt uznania normy

czynność podjęcia przez organ państwa decyzji na podstawie normy zwyczajowej

zwyczaje

powszechne nawyki określonego zachowania w określonych sytuacjach które wykształciły się w jakiejś grupie społecznej i nie są uznawane przez organy państwa za wiążące

stanowienie prawa

czynność konwencjonalna kompetentnego organu państwa poprzez którą organ państwa żąda aby normy prawne o ukształtowanej przez niego treści były realizowane

stanowienie to akt kreujący normy prawne

może go dokonywać jeden podmiot albo organ czy instytucja o charakterze kolegialnym

współstanowienie

akt stanowienia jest dokonywany przez co najmniej dwa podmioty z których każdy jest wyposażony w kompetencje prawotwórcze

umowa jako fakt prawotwórczy

czynność co najmniej dwustronna poprzez którą strony uczestniczące ustalają normy generalne i abstrakcyjne, twórca norm jest zarazem ich adresatem

precedens prawotwórczy

fakt prawotwórczy, organ państwa rozstrzyga dana sprawę bez podstaw do jej rozstrzygania, rozstrzygając ja państwo fromuuje nowa normę

pisane źródła prawa

umowa, stanowienie

niepisane źródła prawa

kształtowanie się prawa zwyczajowego, orecendes prawotwórczy

co określają normy procesu prawodawczego

kto jest upoważniony do tworzenia prawa, zakres prawa do regulacji, regulacja przebiegu procesu, sposób ogłaszania ustanowionych aktów

prawodawstwo autorytarne

proces prawodowaczy jest unormowany w niewielkim stopniu i mało przecyzyjny

prawodawstwo demokratyczne

obowiązują stosunkowo szczegółowe reguły i funkcjonują instytucje powołane do kontrolowania czy reguły te są respektowane

z czego składa się proces prawotwórczy

faza przygotowawcza, konwencjinalny akt stanowienia czy zawarcia umowy

instytucje uczestniczące w procesie prawodawczym

inicjującą prace prawodawcze, przygotowujące projekt, analizujące projektstanowiace i ogłaszające

prawodawca faktyczny

uczestniczy w procesie przygotowania i stanowienia aktów normatywnych

prawodawca formalny

posiadający kompetencje prawodawcze

inicjatywa ustawodawcza

kompetencje pewnych podmiotów do dokonania czynności polegającej na przedłożeniu komeptetnemu organowi państwa projektu ustawy

akt normatywny

zbiór przepisów prawnych odpowiednio uporządkowanych i wydanych przez upoważniony podmiot

akt prawny

1. akt wyrażający normy generalne, abstrakcyjne, indywidualne i konkretne; 2. akt zawierający jedynie normy indywidualne i konkretne

różnice w aktach normatywnych

przedmiot normowania, pozycja zajmowaną w systemie prawa

część artykułowana

część zawierająca przepisy prawne

część nieartykułowana

tytuł aktu, preambuła, podstawa prawna i podpis

tytuł aktu

zawiera informacje o rodzaju aktuawodawcy i dacie wydania

preambuła

wyjaśnienie motywów wydania danego aktu i fromulowanie podstawowych wartości które ma chronić

podstawa prawna

przepis upoważniający do unormowania określonej dziedziny spraw aktem wykonawczym

funkcje podania podstawy prawnej

legitimizuje akt wykonawczy wskazują z jaką ustawa akt wykonawczy jestpowiazanytematycznie i funkcjonalnie

przepisy ogólne

wskazuje jakie sprawy są regulowane w danym akcie a jakie są spod regulacji wyjęte

przepisy szczegółowe

przepisy merytoryczne w których regulowane są poszczególne sprawy, w szczególności wyznacza się komuś określone zachowania

zmiana przepisów obowiązujących

zmiana treści, brzmienia, dodanie lub uczylenie zbioru przepisów

przepisy uchylające

poprzez nie dokonuje się wyeliminowania jakiś przepisów lub całych aktów prawnych z systemu prawnego

przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie

polecenie od kiedy należy realizować normy zawarte w danym akcie

przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego

zamieszcza się je gdy normodawca w momencie ustanowienia aktu określa do kiedy ma on obowiązywać

obowiązywanie normy

norma jest elementem systemu jeśli została do niego wprowadzona zgodnie z przyjętymi w nim regulamin i nie została z niego wyeliminowana

początek obowiązywania normy przy kształtowaniu zwyczajowym

z chwilą jej uznania przez kompetentny organy państwa

początek obowiązywania w rezultacie aktu stanowienia

z chwilą dokonania ostatniej czynności konwencjonalnej

wejście w życie normy

oznacza że każdy kogo norma dotyczy ma ja realizować lub stosować

wyznaczenie terminu wejścia w życie normy

1. na dzień ogłoszenia tego aktu lub jego ustanowienia 2. na dzień późniejszy (vacatio legis)

derogacja/uchylenie

czynność konwencjonalna dokonywana przez upoważniony do tego podmiot i w wyznaczonej procedurze mocą której norma zostaje pozbawiona mocy obowiązującej rzeź wyeliminowanie jej z systemu

abrogacjs

całkowite uchylenie aktu normatywnego bez ustanowienia w jego miejsce nowego aktu

eliminowanie aktów wykonawczych

orzeczenie o niezgodności z konstytucją, desuetudo

desuetudo

norma traci moc obowiązującą jeśli przez długi czas jest nieefektywna

norma retroaktywna

norma nakazują wiązanie konsekwencji prawnych że zdarzeniami które rozegrały się w przeszłości zanim ta norma weszła w życie

lex retro agit

adresat ma obowiązek określonego zachowania się na przeszłość ale zachowanie te jest związane z wydarzeniami które miały miejsce zanim ta norma weszła w życie

tekst jednolity

sporządzony przez upoważniony do tego organ i urzędowo ogłoszony

tekst ujednolicony

tekst w których naniesiono zmiany danego aktu normatywnego przez podmioty do tego nieuprawnione, bez charakteru urzędowego

ogłoszenie aktu normatywnego

urzędowe podanie treści aktu normatywnego do wiadomości publicznej dokonane przez upoważniony do tego podmiot

formy ogłaszania aktów normatywnych

zamieszczenie w dziennikach urzędowych, w formie obwieszczenia i zwyczajowo przyjęty na danym terenie, w formie obwieszczenia i w środkach masowego przekazu

warunki znajomości prawa

dostępność, odpowiednio długie vacatio legis, przejrzysta konstrukcja, komunikatywne formułowanie tekstów pranych