gdy sędzia może jakieś twierdzenie sprawdzić bezpośrednio poprzez własne obserwacje, doznania, własną interpretację np. spalony dom powoda w drodze oględzin
dowód, przy którym sędzia dokonuje oceny określonej "rzeczy", oględziny osoby, oględziny dokumentów, przy których nie chodzi o ich treść lecz pewne właściwości zewnętrzne
