wczesne średniowiecze polska

najazd Mongołów na Polskę i Węgry

1241/1242r.

bitwa pod Legnicą

1241r. śmierć Henryka Pobożnego i porażka przeciw Mongołom,

zjazd w Kwedlinburgu

1054 Śląsk dla Polski ale wraz z trybutem dla czech

powrót Kazimierza do Polski

1039r. wraz z pomocą Henryka III, ożenek z córką władcy Rusi

koronacja Bolesława Śmiałego

1076r.

reformy Kazimierza odnowiciela

odbudowa sieci Grodów, przeniesienie stolicy do Krakowa, wprowadzenie beneficjum(wynagradzanie urzędników i wojów ziemią, a nie daninami), wprowadzenie prawa rycerskiego(początek rycerstwa), nadanie ziem Kościołowi

późniejsze wydarzenia kryzysu piastowskiego

powrót mieszka II po śmierci brata, bunt pogański, rozpad aparatu państwowego, najazd księcia Czeskiego Brzetysława w 1039r. spalenie gniezna i wywiezienie relikwii wojtka, zajęcie Śląska

początek kryzysu piastowskiego

1031r. najazd Rusi i niemiec-mieszko ucieka do Czech, utrata Grodów czerwińskich, milska i łużyc, Bezprym przejmuje władzę.

przyczyny kryzysu monarchii piastowskiej

kontynuacja agresywnej polityki ojca przez mieszka II, wyczerpanie państwa przez wojny, niezadowolenie ludności, dążenia braci mieszka(Otton, Bezprym) do tronu

koronacja Bolesława Chrobrego

1025r. za bezkrólewia w Niemczech

wyprawa Bolesława na kijów

1018r. aby wesprzeć swojego zięcia Świętopełka, przyłączenie Grodów Czerwieńskich

pokój w Budziszynie

1018r. koniec wojen Polsko niemieckich, Milsko i Łużyce dla Polski oraz wsparcie militarne w wyprawie na Ruś, małżeństwo między Bolkiem i Odą

fazy wojny Bolesława z Niemcami

1004/1005 utrata Czech, milska i łużyc i niekorzystny pokój/ 1007r. zerwanie porozumienia, odzyskanie Milska i Łużyc, pokój w 1013r. - bolek składa hołd z nowych ziem/1015r. nieudany atak niemców(np Głogów)

zajęcie Czech przez Bolka

1003r. Przez to wybuch wojny z Niemcami (Henryk II)

co zrobił bolek po śmierci Ottona

1002 włączył Milsko, Łużyce i Miśnię

wydarzenia zjazdu gniezdzienskiego

ogłoszenie polskiego arcybiskupstwa-pierwszy arcybiskup Radzim-Gaudenty i 3 nowe diecezje, cesarz nałożył Bolesławowi swój diadem-być może zgoda na koronację i podarował kopię włóczni św Maurycego, Otton dostał rękę św. Wojciecha,

zjazd gnieźnieński

1000r. spotkanie Ottona który odbył pielgrzymkę do grobu wojtka z Bolkiem

misja biskupa Wojciecha

997r. do Prus, wykupienie ciała biskupa. Wojciech uznany za św. w 999r.

skutki przyjęcia chrześcijaństwa w Polsce

likwidacja separatyzmów, wzmocninie władzy książęcej, wzrost znaczenie polski, szansa na królestwo, wpływ kultury łacińskiej

chrzest Polski

966r. pierwszym biskupem Jordan

Dokument wydany przez Mieszka

Dagome iudex, 991r. opisuje on ziemie pod panowaniem mieszka i oddaje je pod opiekę papieża

żony mieszka w obrządku chrześcijańskim

czeska księżniczka Dobrawa w 965r., po jej śmierci Oda, córka margrabiego marchii Północnej

bitwa pod Cedynią

972r. mieszko wygrywa nad margrabim Hodonem

główne grody polan

Ostrów lednicki, Poznań, Gniezno, Giecz

kto zyskał duża władzę za czasów Władysława Hermana

palatyn Sieciech-podobną władza jak majordomowie własną moneta

polityka Hermana i jej skutki

bierna, brak sojuszy, przejście do obozu cesarskiego, poprawa stosunków polsko-czeskich, 1079r. najazd ruski i utrata Grodów Czerwieńskich

podział państwa na dwie dzielnice

władysław Herman przymuszony do tego przez jego synów Zbigniewa i Bolesława w 1097r. Dwa lata później kolejny bunt, wygnnie Sieciecha, ojciec ostatnie lata spędził w Płocku

śmierć Władysława Hermana

1102r. podział państwa na dwie dzielnice Zbigniew-wielkopolska i Mazowsze, Bolesław Małopolskę i Śląsk

utrata władzy przez Zbigniewa

1108r. Przez Konflikt z bratem, próba pomocy cesarza, nieudana - oblężenie Głogowa, Bytiomia i Wrocławia. Po paru latach powrót brata, uwięzienie, oślepienie i śmierć

polityka Bolesława Krzywoustego

1116r. wcielenie Pomorza Gdańskiego, 1122 opanowanie Pomorza Zachodniego-książę Warcisław składa hołd, organizacja chrystianizacji tych ziem(szef św. Otton z Bambergu)

zjazd w Merseburgu

1135r. złożenie hołdu cesarzowi z Pomorza i rugii-dzieki temu Bulla gnieźnieńska-potwierdzenie niezależnego arcybiskupstwa polskiego

Kronika Galla Anonima

1112-1116, trzyczęściowa Kronika, od legendarnych czasów do 1113r.

rok wydania statutu Krzywoustego i zasady

1138r. pryncypat (władze sprawuje najstarszy syn), seniorat (tron niedziedziczny, przejmowany przez najstarszego z rodu) szef-książę senior, reszta książęta juniorzy

postanowienia statutu Krzywoustego (uwowy sukcesyjnej)

wydzielenie dzielnic-Śląsk dla Władysława wygnańca, Mazowsze dla Bolesława Kędzierzawego, Wielkopolska-Miszko Stary, ziemia sandomierska Henryk Sanomierskiemu, ziemia Łęczycka wdowie księżnej Salomei, Kazimierz sprawiedliwy nie uwzględniony

dzielnica senioralna

małopolska z Krakowem, ziemia Sieradzka i Łęczycka, wszystko to dla najstarszego z piastów

upadek senioratu

pierwszym seniorem Władysław Wygnianiec, chciał przyłączyć ziemię Łęczycką do senioralnej, konflikt z resztą, wyganie go z Polski z 1146r. Seniorem Bolesław Kędzierzawy

najazd Fryderyka Barbarossy na Polskę

1157r. po uzyskaniu poparcia przez Władysława, potwierdzenie zwierzchnictwa nad książętami polskimi(układ w Krzyszkowie z Kędzierzawym) hołd i trybut, oslabienie pozycji,

śmierć Bolesława Kędzierzawego

1173r. władze przejmuje Mieszko stary, 4 lata później bunt możnowładców, Tron przejmuje Kazimierz sprawiedliwy

zjazd w Łęczycy

1180r. wsparcie kościoła za cenę ograniczeń praw urzędników w sprawach kościelnych i zniesienia prawa o przejmowany ziemi po zmarłych biskupach uznaje Kazimierza Sprawiedliwego za Princepsa

śmierć Kaźmierza Sprawiedliwego

1194 władzę przejmuje Leszek Biały, Mieszko stary próbuję odzyskać władze, nie idzie mu

zjazd w Gąsawie

1227r. zabójstwo Leszka Białego, oskarżany jest swietopełek, usamodzielnienie się Pomorza Gdańskiego

podpisanie umowy przez Konrada Mazowieckiego z krzyżakami

1226r. zakon Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego ochroni jego granice przed Bałtami

Dokument nadania krzyżakom ziemi

1228r. ziemia Chełmińska jako lenno z zwierzchnoscią księcia, zakon zchrystanizuje Prusów i ogólnie pomoże Konradowi

skutki rozbicia dzielnicowego

utrata ziemi Chełmińskiej i Pomorza Gdańskiego(krzyżacy), Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej(marchia Brandenburska) Śląska(Czechy), oslabienie pozycji Polski, Powstanie podziałów, wojny domowe, rozwój gospodarczy(kolonizacja), spadek znaczenia władców

kto jako pierwszy sprowadził osadników do Polski i kiedy?

Henryk brodaty książę Śląski, XIIIr. górnicy założyli Złotoryję i Lwówek Śląski

zasadźca

reprezentant osadników zawierający umowę lokacyjną

rodzaje wsi

owalnica, okolica, ulicówka

założenie miasta Kraków na terenie grodu

1257r

pierwsze miasto lokowane w Polsce

Złotoryja 1211r.

lokalne odmiany prawa magdeburskiego

prawo średzkie (środa śląska) i Chełmińskie (Chełmno)

przywileje handlowe miast

prawo składu, organizacja targów, ulgi celne

monastycyzm

życie z regułą klasztorną, rozwijające się w XI i Xiiw. Przez ruch klunicki i reformę gregoriańską. Podtrzymanie dominacji duchowości klasztornej

kanonicy regularni

zgromadzenia duszpasterzy żyjący zgodnie z regułą św. Augustyna

ruch eremicki

propagacja życia w odosobnieniu, życie w niedostępnych Górach lub lasach, powstanie nowych zakonów: kamedułów i kartuzów

ideał życia apostolskiego

prostota funkcjonowania pierwszego kościoła, nowe zakony cystersi(nazwa od klasztoru w Citeaux). do rozwoju zakonu przyczynił się św. Bernard z Clairvaux

waldensi

sekta z Lyoni, nazwa od założyciela(Piotr Waldo), propagowanie naśladowania Jezusa przez dobrowolne ubóstwo, odstąpienie od doktryny czyścica i kultu świętych, prześladowani w xiiiw.

katarzy

Również albigensi, głosili dualizm boga(dobry i zły), zbawienie przez odrzucenie złego doczesnego świata, krucjata przeciwko nim 1209/1229 mocno ich przetrzebiła

zakony Franciszków i dominikanów

z xiiiw., zakony utrzymujące się z jałmużny.

zakon braci mniejszych

inaczej franciszkanie, założony przez św. Franciszka z Asyżu, Włocha z bogatej rodziny, którzy porzucił majątek. Jego postawa była naśladowana

zakon kaznodziejski

Dominikanie założyciel-Dominik Guzman(św. Dominik), Po spotkaniu katarów zdecydował się przyjąć ich ascetyczną postawę, aby ich nawrócić. Stworzył on stowarzyszenie zupełnego ubóstwa. Każdy dominikanin musiał mieć wykształcenie teologiczne

działania Przemysła Ottokara II

wykorzystując wielkie bezkrólewie(1250/1273) opanowuje austrię, styrię i karyntię. Wojna między nim a królem niemiec Rudolfem Habsburgiem

bitwa pod suchymi krutami

1278r. Rudolf I Habsburg pokonuje Przemysła Ottokara II(zabity w bitwie)

jaka dynastia po przemyślidach w czechach

Luksemburgowie, po śmierci Wacława III

Dokument gwarantujący krzyżakom prawa do ziemi Chełmińskiej

złota Bulla-dodatkowo jeszcze wszytskie ziemię od Prusów 1226

podbój Prus przez krzyżaków

Xiiiw. (powstania 1248, 1274), opanowanie terenów Jacwingów(1283r.)

przeniesienie siedziby zakonu

1309r. z Wenecji do marienburga (Malborka)

Unia zakonu krzyżackiego z zakonem kawalerów mieczowych z inflant

1237r.

zajęcie pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków,

gdańsk 1309

pierwszy władca litwy

Mendog-chrzest w 1251, koronacja na króla w 1253, potem powrót do pogaństwa

późniejsze dzieje państwa litewskiego

Giedymin podbija ziemię ruskie, jego córka Aldona wychodzi za Kazika dużego, podbój Rusi kontynuowany przez jego synów - olgierta i kiejstuta

jarłyk

pozwolenie na rządzenie wydawane przez Mongołów

bitwa na kulikowym polu

1380r. wygrana Dymitra Dońskiego nad mongołami początek wyzwalania się Rusi

wydanie złotej bulli na Węgrzech

1222r. Andrzej II, powstanie monarchii stanowej

wygaśnięcie arpadów na Węgrzech i pierwszy władca z kolejnej dynastii

1301/ w 1308 na tronie zasiada Karol Robert z Andegawenów

przyczyny wojny 100 letniej

kryzys dynastyczny we francji(wygaśnięcie Kapetyngów), roszczenie do tronu króla Anglii, dążenie do zlikwidowania posiadłości Edwarda III we Francji, poparcie Francji dla szkocji,

bitwa pod crecy

1346 wygrana Anglików(edward iii) nad Francuzami i zajęcie calais

wojna 100-letnia

1337/1453r

bitwa pod Azincourt

1415r. totalny rozkurw żabojadów przez Angoli

bitwa pod Orleanem

1429r. Joanna D'Arc (17 lat) pokonuje Francuzów, podniesienie morali Francuzów, Koronacja Karola VII

schwytanie Joanny d'Arc

1430r. rok później spalenie na stosie

skutki wojny stuletniej

zniszczenie Francji, powstania ludowe, wojna domowa w Anglii, zjednoczenie terytorium Francji, utrata ziem Anglia na kontynencie, oprócz calaise

wojna dwóch róż

1455-1485 dwie gałęzie Plantagenetów, Yorkowie i Lancasterowie biją się o tron, wygrywa Henryk Tudor - nowa dynastia Tudorów dzięki bitwie pod Barnet z 1471r.

śmierć Jana Husa i wybuch otwartej wojny

1415r. śmierć na soborze w Konstancji, 1419r. wybuch otwartej wojny

program religijny husytów

1420r. - 4 artykuły praskie, Prawo do swobodnego głoszenia Słowa Bożego, komunia pod dwiema postaciami, odebranie duchowieństwu władzy świeckiej, karanie za grzechy śmiertelne

pretendent do tronu Czech po śmierci Wacława IV

Zygmunt Luksemburski-ogarnął 4 krucjaty w latach 1420/1427 pokonane przez Jana Zizkę

podział husytów

utrakwiści(umiarkowani, komunia 2 postacie i język narodowy, taboryci-radykalni odrzucający papieża i hierarchię kościelną

pokój z Konfederacją Szwajcarską

1499r. pokój w Bazylei, kończący wojny między Habsburgami i Szwajcarią, uznając niezależność kantonów

powody upadku rycerstwa

kryzys gospodarczy(spadek czynszczów, bunty chłopskie), wzrost roli piechoty, broń palna

szczyt potęgi cesarstwa

dynastia Hohenstaufów w XII i XIII w. Najpotężniejszy władca Fryderyk I Barbarossa,

wielkie bezkrólewie w Niemczech

1250/1273r. wygrywa książę Austrii Rudolf Habsburg

złota Bulla cesarza Karola IV

1356r. stali elektorzy-3 duchowni (Kolonia, Trewir, Nadrenia) i 4 świeckich (król Czech, władca Palatynatu, książę Saksonii, margrabia Brandenburgii

początek epidemii dżumy

1347r.-tatarzy ostrzeliwują Kaffę na Krymie zarażonymi ciałami, wygaśnięcie epidemii 1352r.

skutki dżumy

1/3 Europy przestaje istnieć, wyludnienie miast i niektórych terenów-upadek rolnictwa i klęski głodu, spadek czynszów i cen ziemi, bunty chłopskie, upadek handlu i rzemiosła, antysemityzm, krytyka kościoła, itd

żakeria

1358 bunt francuskich chłopów spowodowany dżumą i wojną 100letnią

powstanie Wata Tylera

1381r. Przez podniesione podatki, domagano się zniesienia poddaństwa zmniejszenie daniny, wyższe wynagrodzenia itp.

najpotężniejszy papaj

JPII i Innocenty III między XII/XIII przewaga papaja nad cesarstwem

dominacja Francji nad papieżami

Filip IV zabija papieża Bonifacego VIII, następny papież Klemens V przenosi siedzibę do Awinionu-poczatek niewoli awiniońskiej

powrót papieża do Rzymu

1377 Grzegorz XI po jego śmierci początek Wielkiej Schizmy Zachodniej-wybór papieży i w Rzymie i w awinionie

sobór w Konstancji

1417r. koniec Schizmy Zachodniej-wybór papieża Marcina V

przeniesienie stolicy Turków do Adrianopola

1369r.

bitwa na Kosowym Polu

1389r. zajęcie Bułgarii przez Turków