Mikrobiologia antybiotyki konspekt

definicja

substancje naturalne (produkowane przez bakterie lub grzyby), półsyntetyczne (pochodne antybiotyków naturalnych po chemicznej modyfikacji) lub syntetyczne (nie mające naturalnego wzorca w przyrodzie) o działaniu przeciwdrobnoustrojowym poprzez zabijanie lub hamowanie rozmnażania drobnoustrojów

chemioterapeutyki def.

substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, wytworzone przez człowieka, aktualnie zaliczane do antybiotyków

Antybiotyki hamujące syntezę ściany komórkowej

B-laktamy - wiążą się z PBP (białkami wiążacymi penicylinę - transpeptydazy i karboksypeptydazy) i hamują syntezę proteoglikanu. Należą: penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapanemy, cefamycyny oraz inhibitory B-laktamaz zapobiegajace oporności (kwas klawulanowy, sulbaktam i tazobaktam)

Mechanizm oporności enzymatycznej na b-laktamy

u niektórych bakterii poprzez białka receptorowe następuje indukcja B-laktamaz (enzymów hydrolizujących B-laktamy)

Mechanizm oporności receptorowej na b-laktamy

zmiana konfiguracji miejsca aktywnego PBP zmniejsza jego powinowactwo do antybiotyku i umozliwia syntezę peptydoglikanu równiez w jego obecnosci

mechanizmy oporności na b-laktamy - penicylinazy

oporność na naturalne penicyliny - u gronkowców, paciorkowców, enterokoków, Moraxella cattarhalis, Neisseria sp., Haemophilus sp., pałeczek Gram-

mechanizmy oporności na b-laktamy - cefalosporynazy AmpC

rozkładają prawie wszystkie b-laktamy oprócz KARBAPANEMÓW i CEFALOSPORYN IV GENERACJI, obecne u pałeczek Gram-

mechanizmy oporności na b-laktamy - ESBL (b-laktamazy o rozszerzonym spektrum działania)

oporność na większość penicylin i cefalosporyn oraz monobaktam, u pałeczek Gram-, szczególnie Enterobacteriaceae

mechanizmy oporności na b-laktamy - MBL

Metalo-beta-laktamazy o szerokim spektrum działania, nie wpływają na monobaktam, obecne u pałeczek Gram-

mechanizmy oporności na b-laktamy - KPC

B-laktamazy o skrajnie roszerzonym spektrum działania, rozkładają wszystkie B-laktamy i są odporne na działania inhibitorów B-laktamaz, obecne u pałeczek Gram-

mechanizmy oporności receptorowej na b-laktamy - PRP

w wyniku zmian w białkach odpowiedzialnych za biosyntezę ściany komórkowej bakterii, Streptococcus pneumoniae uzyskuje oporność na penicylinę oraz najczęściej również na inne b-laktamy

mechanizmy oporności receptorowej na b-laktamy - BLNAR

Oporność na ampicylinę u Haemophilus influenzae związana z modyfikacja PBP

mechanizmy oporności receptorowej na b-laktamy - MRSA/MRCNS

Oporność na meticylinę (czyli równiez na inne b-laktamy) u Staphyloccocus aureus związana z obecnością białka umożliwiającego bakterii syntezę ściany komórkowej w obecności B-laktamów

Antybiotyki hamujące syntezę białka

Tetracykliny - blokują 30s i uniemożliwiają wydłużanie łańcucha peptydowego Makrolidy i linkozamidy - odwracalnie blokują 50s, uniemożliwiają wydłużanie łańcucha Aminoglikozydy - hamują translację poprzez blokowanie 30s, działają też na błonę kom. Chloramfenikol - blokuje 50s Oksalidynony - uniemożliwiają powstanie 70s

Antybiotyki hamujące syntezę DNA

Chinolony - hamują aktywność gyrazy i topoizomerazy IV

Antybiotyki hamujące syntezę RNA

Ryfampicyna - hamuje polimerazę RNA

antybiotyki niszczące błony

Polipeptydy (polimyksyna A-E) - powodują utratę szczelności błon, stosuje sie tylko B i E, bo reszta wysokotoksyczna, działają na Gram-

Antybiotyki hamujące syntezę nukleotydów

Sulfonamidy - uniemożliwiają syntezę kwasu foliowego- zahamowanie syntezy puryn Trimetorpim - inhibitor reduktazy dihydrofolianowej

Działanie antybiotyków - bakteriostatyczne

tetracykliny makrolidy, ketolidy sulfonamidy oksazolidynony

Działanie antybiotyków - bakteriobójcze

aminoglikozydy b-laktamy chloramfenikol chinolony glikopeptydy (hamują syntezę ściany) linkozamidy

Oporność def.

Stan, w którym antybiotyk nie działa przeciwdrobnoustrojowo. Może byc naturalna, uwarunkowana genetycznie jeszcze zanim zostały wprowadzone antybiotyki oraz nabyta u bakterii uprzednio wrażliwych na skutek mutacji spontanicznych (ew. indukowanych) lub przeniesienia genów od innej komórki

Oporność krzyżowa

rozwój oporności na jeden antybiotyk pociąga za sobą oporność na inne z tej grupy

Sposoby przenoszenia oporności

Pionowe - od kom macierzystej do potomnej Poziome - przenoszenie z jednej komórki na inną na drodze koniugacji (wymiana materiału między kom Ż. i M. tego samego gatunku), transdukcji (przenoszenie materiału między tym samym gatunkiem przez bakteriofagi) lub transformacji (bezpośrednie pobieranie materiału ze środowiska)

Metody oznaczania lekowrażliwości

dyfuzyjno-krążkowa (jakościowa) - oparta na dyfuzji antybiotyku zawartego w krążku do podłoża. Wielkość strefy zahamowania jest wprost proporcjonalna do stopnia wrażliwości bakterii na dany antybiotyk (wrażliwe, średnio wrażliwe, oporne) seryjnych rozcieńczeń (ilościowa)- pozwala na określenie minimalnego stężenia antybiotyku hamującego wzrost bakterii (MIC) e-test - łączy dyfuzję antybiotyku w agarze i określenie MIC

Terapia empiryczna def.

Terapia oparta na domniemaniu najbardziej pasującego czynnika etiologicznego i jego przypuszczalnej wrażliwości na antybiotyk

Terapia celowana def.

Terapia w której doboru antybiotyku dokonuje się po wykonaniu antybiogramu dla wyizolowanego czynnika etiologicznego

Leczenie pierwszego rzutu - początkowe

polega na stosowaniu antybiotyku o udowodnionym bezpieczeństwie i skutecznosci

Antybiogram - wynik

"S" - wrażliwy na standardowe dawki leku "I" - średnio wrażliwy, MIC pomiędzy wrażliwym a opornym "R" - oporny

MBC MIC

MBC - najmniejsze stężenie bakteriobójcze MIC - najmniejsze stężenia hamujące

efekt poantybiotykowy

zahamowanie wzrostu bakterii pomimo spadku stężenia antybiotyku poniżej MIC, dotyczy aminoglikozydów, makrolidów, fluorochinolonów, karbapenemów

MBQ

metoda interpretacji MIC, dzieli się graniczne stężenie antybiotyku dla wrażliwego szczepu przez MIC szczepu badanego. Im wyższy MBQ tym większa szansa sukcesu teapeutycznego

Grupy leków - b-laktamy

Wszystkie mają w cząsteczce pierścień b-laktamowy, charakteryzują się małą toksycznością: cefalosporyny (I generacji - cefadroksyl, cefaleksyna, cefazolina, II generacji - cefaklor, cefuroksym, cefuroksym aksetyl, III generacji - Cefiksim, cefotaksym, cefpodoksym, ceftazydym, IV generacji - cefepim, Cefamycyny - cefoksytyna) penicyliny (aminopenicyliny, karboksypenicyliny, naturalne, ureidopenicyliny itp.) monobaktamy (aztreomam) karbapenemy (doripenem, ertapenem, imipenem) inhibitory b-laktamaz

Grupy leków - glikopeptydy

Hamują syntezę peptydoglikanu uniemożliwiając jego polimeryzację, działają tylko na Gram+ wankomycyna teikoplanina telawancyna

Grupy leków - aminoglikozydy

Potencjalnie toksyczne, działają tylko na tlenowe pałeczki Gram-, ziarniaki Gram+ i prątki gruźlicy: amikacyna gentamycyna streptomycyna neomycyna tobramycyna

Grupy leków - tetracykliny i glicylocykliny

Szerokie spektrum działania (Gram+, Gram-, krętki, bakterie atypowe) doksycyklina tetracyklina

Grupy leków - makrolidy

Cechą charakterystyczną jest szybkie i łatwe narastanie oporności, w większości zakażeń są lekiem drugiego rzutu, odwracalnie blokują 50s, działają głównie na Gram+, duże znaczenie ma ich działanie na bakterie wewnątzkomórkowe (Mycoplasma, Chlamydia, Legionella) erytromycyna spiramycyna azytromycyna teltromycyna

Grupy leków - streptograminy

pristamycyna Ia i Ib chinupristyna dalfopristyna

Grupy leków - oksazolidynony

Działa na Gram+ linezolid

Grupy leków - chinolony

działają tylko na bakterie tlenowe (gronkowce, paciorkowce, enterokoki, haemophilus, neisseria) I generacja - kwas nalidyksowy II generacja - ciprofloksacyna lewofloksacyna ofloksacyna III generacja - gatifloksacyna IV generacja - moxifloksacyna

Grupy leków - sulfonamidy

kotrimoksazol

Grupy leków - nitroimidazole

ornidazol metronidazol

Grupy leków - nitrofurany

furagin nifuroksazyd

oporność na b-laktamy u Enterobacteriaceae

należy wykrywać jednocześnie oba typy karbapenemaz MBL i KPC

Działania niepożądane b-laktamow

nadwrazliwosc: natychmiastowa (0-1h) - wstrząs, podciśnienie, obrzęk głośni, skurcz oskrzeli przyspieszona (1-72h) - obrzęk głośni, pokrzywka, skurcz oskrzeli Późna (>72h) - wysypka, śródmiąższowe ZN, anemia, neutropenia, gorączka polekowa itd.

Oporność na chinolony

Nabyta związana przede wszystkim z zahamowaniem transportu do komórki i z modyfikacją gyrazy

Działania niepożądane chinolonów

biegunki, nudności, nadwrażliwość na światło, bóle i zawroty głowy, zaburzenia vzynności wątroby

Mechanizmy oporności na aminoglikozydy

wytwarzanie aminoglokozydaz modyfikujących cząsteczki tych leków, zmiany receptorowe obniżenie lub inaktywacja czynnego transportu

HLAR

Szczepy enterokoków opornych na wysokie stężenia aminoglikozydów. (Enterokoki są naturalnie oporne na niskie stężenia)

działania niepożądane aminoglikozydów

ototoksyczność nefrotoksyczność

Oporność MLSmałeB

Oporność na makrolidy, linkozamidy, streptograminy B u ziarniaków Gram+

Oporność na glikopeptydy

VRE - enterokoki oporne na wankomycynę VISA - aureus średniowrażliwy na wankomycynę VRSA - aureus oporny na wankomycynę GISA/GRSA - szczepy średniowrażliwe i oporne na glikopeptydy

Działania niepożądane glikopeptydów

reakcje alergiczne, zespół czerwonego karku, gorączka, ototoksyczność, nefrotoksyczność

Działania niepożądane tetracyklin

dolegliwości pokarmowe, zapalenie/owrzodzenie przełyku, uszkodzenie wątroby, nadwrażliwość na światło