Nervous system

central nervous system (CNS): spinal cord and brain

centralny układ nerwowy, rdzeń kręgowy i mózg

peripheral nervous system (PNS): autonomic nervous system (ANS) & somatic nervous system

obwodowy układ nerwowy autonomiczny układ nerwowy i somatyczny układ nerwowy

nerves & nerve fibres

nerwy i włókna nerwowe

glial cells = glea

komórki glejowe, glej

nerve cells = neurons

komórki nerwowe, neurony

afferent =sensory neurons vs efferent = motor neurons

neurony czuciowe(aferentne) vs. motoneurony(eferentne)

intermediate neurons = interneurons = relay neurons

interneurony, neurony pośredniczące

receptors (sensory organs) vs. effectors (muscles, glands)

receptory(narządy zmysłów) vs efektory(mięśnie, gruczoły)

cell body: cytoplasm + nucleus (pl. nuclei)

ciało komórki: cytoplazma + jądro komórkowe

dendrons & dendrites

dendrony i dendryty

axons & axon terminals (terminal branches / buttons)

aksony i koniec aksonu

myelin sheath (= coating)

osłonka mielinowa

synapse – synaptic cleft (=gap)

synapsa

adjacent neurons

neurony sąsiadujące

transfer / conduct / transmit / relay neural / nerve impulses

transfer / prowadzenie / przesyłania / przekaźnik neuronowych / impulsów nerwowych

electrical current & electrical charge

potencjał elektryczny i ładunek elektryczny

charge a neuron with sodium ions = Action potential

potencjał czynnościowy

pump sodium ions out =. resting potential

potencjał spoczynkowy

refractory period

faza refrakcji

neuron fires / fires off a signal

chuj wi

all-or-none principle

zasada wszystko albo nic

neurotransmitters: acetylcholine, dopamine, noradrenaline, endorphins

neurotransmiterzy

excite (v) - excitatory (adj) vs. inhibit (v) – inhibitory (adj)

pobudzać - pobudzające vs hamować - hamujące

responses: voluntary vs. involuntary

odruch warunkowy, odruch bezwarunkowy

reflex = reflex action e.g. knee-jerk reflex

odruch, reakcja odruchowa, np odruch kolanowy

Autonomic nervous system

autonomiczny system nerwowy

sympathetic & parasympathetic branch of the ANS

układ współczulny(stres itp) i przyspółczulny (odpoczynek itp)

antagonistic effects: expend energy (sympathetic) replenish energy(parasympathetic)

efekty antagonistyczne: wydzielanie energii gromadzenie energii

constrict vs. dilate (e.g. pupils)

zwężone vs rozszerzone np źrenice

inhibit vs. stimulate (e.g. digestion, salivation)

hamować vs stymulować np trawienie, ślinienie się

contract (- contraction (n)) vs. relax (e.g. bladder, muscles)

kurczyć się, skurcz vs rozkurcz np pęcherz, mięśnie

slow vs. accelerate (pacemaker)

spowolnić vs przyspieszyć (rozrusznik)

hindbrain, midbrain, forebrain

móżdżek, śródmózgowie, przodomózgowia

anterior vs. posterior (part of the brain)

przednia i tylna część mózgu

brain cells and brain tissue

komórki mózgu i tkanka mózgu

white and grey matter

istota biała i szara

brainstem

pień mózgu

thalamus

wzgórze

reticular activating system = reticular formation (- retina _________)

układ siatkowaty = twór siatkowaty

cerebellum

móżdżek

The limbic system:

układ limbiczny

hypothalamus

podwzgórze

hippocampus

hipokamp

pituitary gland

przysadka mózgowa

amygdala

migdałek

septum and septal nucleus

przegrody międzyprzedsionkowej i jądro

fornix

Sklepienie, struktura anatomiczna mózgowia, część układu limbicznego. Stanowi ono jedno z najważniejszych połączeń śródlimbicznych, łączących zespół hipokampa z ciałem suteczkowatym jądrami przegrody oraz jądrem przednim wzgórza

cerebrum

kresomózgowie

cerebral cortex

kora mózgowa

visual / auditory / somatosensory cortex

wizualne / dźwiękowe / somatyczno - sensoryczne obszary kory mózgowej

cerebral hemispheres: left and right - dominant hemisphere

półkule mózgowe: lewa i prawa półkula - dominująca

corpus callosum

- ciało modzelowate

medulla oblongata

rdzeń przedłużony

lobes frontal _________________, temporal______________, parietal__________________, occipital________________ fissures: frontal and lateral

the fissure separating the frontal, temporal, and parietal lobes of the cerebrum.

neuroplasticity

brain’s ability to adjust to damage or new abilities

brain injury / brain damage

uszkodzenie mózgu, zniszczenie

lesion

zmiana w mózgu(patologiczna)

EEG (electroencephalograph) - electrodes are attached to the scalp - detects brain waves

EEG (elektroencefalograf) - Elektrody są przymocowane do skóry głowy - Wykrywa fale mózgowe

brain imaging = neuroimaging

mapowanie mózgu

CAT scan (computerized axial tomography) - X-ray beam passed through the head and radiation measured - gives three-dimensional view of the brain - detects abnormalities and brain damage

CAT scan (tomografia komputerowa osiowa)

MRI (magnetic resonance imaging) & f MRI (fast or functional MRI) - measures subtle shifts in blood flow - pinpoints active parts of the brain

rezonans magnetyczny mierzy delikatne zmiany w przepływie krwi wskazuje aktywne części mózgu

The endocrine system

Układ hormonalny

glands

gruczoły

hormone - hormonal (adj)

hormon - hormonalny

ductless (release hormones directly into the bloodstream)

uwalnianie hormonów bezpośrednio do krwiobiegu

release = secrete (- secretion (n))

wydzielać - wydzielanie

regulate (v) – regulation (n)

regulować - regulacja

metabolic rate

tempo metabolizmu

hormonal balance vs. imbalance

równowaga hormonalna vs nierównowaga

deficiency vs. excess of a hormone

niedobór - nadmiar hormonów

pineal gland

szyszynka

pituitary gland = master gland: growth hormone, prolactin, oxytocin

przysadka - gruczoł nadrzędny

feedback mechanism

mechanizm feedback

homeostasis

homeostaza

thymus

grasica

thyroid: thyroxin

tarczyca: tyroksyna

parathyroids

przytarczyce

pancreas: insulin, glucagon

trzustka

adrenal glands (on kidneys): steroids, adrenaline, noradrenaline

nadnercza

adrenaline = fight or flight hormone

adrenalina = hormon walki i ucieczki

gonads: testes: testosterone ovaries: estrogen, progesterone

jądra jajniki