PEDOSFERA

GLEBA

zewnętrzna, zwietrzała warstwa litosfery, która dzięki swojej żyzności umożliwia rozwój roślin. w skład gleby wchodzą cząsteczki wody zwane wilgocią glebową, czątki mineralne i organiczne oraz powietrze.

STAŁE SKŁADNIKI GLEBY

związki mineralne uzależnione od skały macierzystej oraz organiczne z rozwijającej się szaty roślinnej i organizmów zwierzęcych

CIEKŁE SKŁADNIKI GLEBY

wodne roztwory glebowe niezbędne do życia roślin

GAZOWE SKŁADNIKI GLEBY

powietrze glebowe, umożliwiające oddychanie systemom korzeniowym roślin, różniące się od powietrza atmosferycznego większą zawartością CO2

FUNKCJE GLEB

1. produkcyjna - wpływ na rozwój biomasy/ 2.życiowa - są siedliskiem życia dla roślin, zwierząt i ludzi/ 3. sanitarną - bytujący w glebach zespół mikroorganizmów rozkłada resztki roślinne i zwierzęce

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE

-skała macierzysta/ -klimat/ -rzeźba terenu/ -biosfera/ -warunki wodne/ -czas/ -człowiek

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE - skała macierzysta

podłoże, na którym tworzy się gleba i od którego zależą minerały w niej zawarte

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE - KLIMAT

przez opady (wielkość, rodzaj) i temperaturę warunkuje tempo procesów zachodzących w glebie oraz oddziałuje na szatę roślinną, świat zwierząt, proces wietrzenia

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE - rzeźba terenu

od stopnia nachylenia powierzchni Ziemi zależy intensywność grawitacyjnych procesów masowych i przemieszczanie zwietrzeliny do podstawy stoku, a także procesów wymywania, erozji (im większe nachylenie, tym intensywniejszy proces)

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE - biosfera

rodzaj roślin pokrywających teren silnie wpływa na ilość i jakość cząstek pobieranych i dostarczanych glebie, edafon (organizmy glebowe, takie jak bakterie, glony, pierwotniaki, nicienie, grzyby, dżdżownice, krety) współtworzy proces glebotwórczy

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE - warunki wodne

stopień nawilgocenia zwietrzeliny warunkuje rodzaj i dynamikę procesów glebotwórczych

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE - czas

ważny zarówno w szybko zachodzących reakcjach chemicznych jak i powolnych, trwających tysiące lat zmianach w profilu glebowym wywołanych użytkowaniem ziemi czy zmianą klimatu

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE - człowiek

przez zabiegi agrotechniczne wpływa na procesy zachodzące w glebie

ETAPY POWSTAWANIA GLEBY

wietrzenie skały macierzystej > powstanie zwietrzeliny > rozwój roslinności, działalność mikroorganizmów > powstanie próchnicy

HUMIFIKACJA (proces glebotwórczy)

rozkład substancji organicznych pod wpływem edafonu (organizmów glebowych), w wyniku czego powstają próchnica i związki humusowe [bogata fauna glebowa, liściasta ściółka, umiarkowana wilgoć i ciepło, dobre natlenienie; obojętny lub lekko kwaśny oddczyn gl

BIELICOWANIE (proces glebotwórczy)

rozpuszczanie i wymywanie związków mineralnych w głąb profilu; powstaje jasny poziom wymycia tych związków i brunatnoczerwony poziom wmycia [roślinność iglasta; silnie kwaśny odczyn gleby; niedostatek wapnia; gleby piszaczyste, lekkie, przepuszczalna skał

BRUNATNIENIE (proces glebotwórczy)

wietrzenie glinokrzemianów, w wyniku którego zostaje uwolnione żelazo i glin - bez ich przemieszczenia w głąb profilu; daje brunatne zabarwienie w górnej części [roślinność liściasta; obojętny lub lekko kwaśny odczyn; bogata fauna glebowa; klimaty um. mor

OGLEJENIE (proces glebotwórczy) [1]

redukcja związków żelaza i manganu; wytwarza niebieskawe bądź zielonkawe zabarwienie w dolnej części; tzw. pseudooglejenie zachodzi w obecności długotrwałych wód opadowych lub rozlewiskowych tworzy ciemne plamy, tzw. pieprze, w górnej części profilu

OGLEJENIE (proces glebotwórczy) [2]

[wysoki poziom wód gruntowych; utrudniony dostęp tlenu; skały ciężkie, trudno przepuszczalne; częste i duże opady deszczu; obszary często zalewane]

LATERYZACJA (proces glebotwórczy) [1]

pełny rozkład glinokrzemianów na tlenki żelaza i glinu przy wysokiej temperaturze i dużej ilości opadów; nadaje glebom czerwoną barwę; szybki rozkład materii organicznej wytworzonej przez wody opadowe sprawia, że poziom próchniczy jest niewielki

LATERYZACJA (proces glebotwórczy) [2]

[klimaty ciepłe i wolgotne; szybkie utlenianie glinokrzemianów; bujna roślinnośc lasów równikowych]

SALINIZACJA (proces glebotwórczy)

gromadzenie się w glebie i na jej powierzchni wytrąconej soli z odparowującego roztworu [klimaty suche; podsiąkanie wód słonych (sąsiedztwo mórz, słonych jezior; intensywne nawadnianie]

ŁUGOWANIE (proces glebotwórczy)

wymywanie z gleby soli mineralnych i cząstek organicnych przez wody opadowe lub sztuczne nawadnianie [przepuszczalne skały macierzyste; duża ilośc wody odprowadzającej związki mineralne w postaci roztworu]

PŁOWIENIE (proces glebotwórczy)

przemieszczanie (przemywanie) przez przesiąkające wody opadowe w głąb profilu glebowego cząstek ilastych wymytych z wyższych warstw - bez ich wcześniejszego rozkładu chemicznego; tworzy się wyraźny poziom wymywania [obojętny/słabyPH; gleby lekkie; spiaszc

TORFIENIE (proces glebotwórczy)

rozkład materii roślinnej pod wpływem bakterii, grzybów [trwałe nawilgocenie pochodzące z wód opadowych i/lub przepływowych; brak tlenu]

MURSZENIE (proces glebotwórczy)

zmiana struktury torfu, polega na częściowej mineralizacji i zatarcie swoistej, gąbczastej struktury; prowadzi do utraty zdolności retencyjnych i degeneracji całego układu [nieumiejętne zabiegi melioracyjne; odparowane wody w wyniku długotrwałej suszy]

poziom ORGANICZNY (ŚCIÓŁKA)

symbol: O/ powierzchniowy, zbudowany z obumarłych części organicznych, zawiera powyżej 20% świeżej lub częściowo rozłożonej materii organicznej

poziom PRÓCHNICZY

symbol: A/ rozłożona substancja organiczna, barwa od szarej do czarnej, zawiera poniżej 20% materii organicznej

poziom WYMYWANIA (ELUWIALNY)

symbol: E/ wymyte związki żelaza, glinu oraz substancji ilastych, barwa jasnoszar od dużej ilości kwarc, typowy dla bielic

poziom WZBOGACANIA (WMYWANIA, ILUWIALNY)

symbol: B/ wmyte związki pochodzące z poziomu wyższego, barwa rdzawoszara do brunatnej

poziom GLEJOWY

symbol: G/ zredukowane cząstki żelaza przy braku dostępu tlenu, odcień niebieski lub zielony

poziom MURSZOWY

symbol: M/ objęty murszynowym procesem glebotwórczym, zawiera różnej wielkości rozdrobnione ziarna, typowy dla przeobrażonych gleb bagiennych

poziom BAGIENNY

symbol: P/ objęty bagiennym procesem glebotwórczym, typowy dla gleb powstałych z obumarłych części organicznych (np. torfowe, gytiowe)

poziom SKAŁY MACIERZYSTEJ

symbol: C/ materiał nieskonsolidowany, niewykazujący cech innych poziomów glebowych, z wyraźnymi cechami wietrzenia abiotycznego; mogą się w nim nagromadzić węglany i rozpuszczalne sole, może być scementowany przez wmyte węglany, sole, krzemionkę, żelazo

poziom PODŁOŻE MINERALNE

symbol: D/ nielite mineralne podłoże gleby organicznej (np. piaski, muły)

poziom PODŁOŻE SKALNE

symbol: R/lita lub spękana skała zwięzła (magmowa, przeobrażona, osadowa) występująca w podłożu

poziom MIESZANY

część profilu, w której zmiany strukturalne między sąsiednimi poziomami głównymi obejmują pas szerszy niż 5cm, a cechy przyległych poziomów są wyraźne i istnieje między nimi ciągłość, np. w postaci wcinających się języków; stosuje się tzw. zapis łamany

poziom PRZEJŚCIOWY

część profilu, w której równocześnie są widoczne cechy struktury dwóch sąsiednich poziomów głównych, a przejście następuje stopniowo; oznacza się je dużymi literami właściwymi dla sąsiednich poziomów głównych, np. AE - pierwsza litera poziom dominujący

GLEBY STREFOWE

powstanie ich zależne jest od stref klimatyczno-roślinnych

GLEBY ASTREFOWE

powstają pod wpływem lokalnych warunków: podłoża, stosunków wodnych, procesów rzeźbotwórczych, działalności człowieka

EROZJA GLEBY

proces jej niszczenia pod wpływem różnych czynników: -wody, -wiatru, -lodowców, -działalności ludzkiej. prowadzi to zniszczenia wierzchniej warstwy gleby

OD CZEGO UZALEŻNIONA JEST EROZJA GLEBY

-typ gleby (najbardziej podatne są gleby wytworzone na lessach) -rzeźby terenu (największa w górach i na dużym nachyleniu), -szata roślinna (niska, słabo ukorzeniona roślinność słabiej chroni) -wielkość opadów (im większe, tym większe wymywanie) -użytkowa

SPOSOBY NA OGRANICZANIE EROZJI GLEB [1]

-orka w poprzek stoku, aby powstały bruzdy zatrzymujące spływającą wodę/ -zalesianie stoków lub zmiana przeznaczenia silnie nachylonych stoków, np. z gruntów ornych na łąki i pastwiska/

SPOSOBY NA OGRANICZANIE EROZJI GLEB [2]

-tarasowanie stoków (polega na tworzeniu poziomych pól ułożonych stopniami na zboczu)/ -stosowanie poplonów (po zebraniu plonów z pola zasiewa się je ponownie, aby gleba nie była bez okrywy roślinnej)/ -sadzenie zadrzewień śródpolnych hamujących siłę wiat