Prawo osobowe - osoby fizyczne

Co to jest osoba w rozumieniu prawa?

Osobą w rozumienie prawa jest każdy, kto został wyposażony w zdolność prawną tzn. zdolnośc do tego, aby być podmiotem praw i obowiązków (czyli być podmiotem prawa). Jurysprydencja rzymska nie wypracowała pojęcia zdolności prawnej, dokonała tego dopiero nowoczesna nauka prawa.

Czy status mógł ulec zmianie?

W prawie rzymskim zakres podmiotowości prawnej osoby mógł ulec mogyfikacji wskutek zmiany status. Nosiło to nazwę capitis deminutio, dosłownie umniejszenie prawa.

Jakie były skutki utraty osobowości prawnej w stopniu najwyższym?

Capitis deminutio maxima była najbardziej radykalną zmianą statusu. Skutkowała utratą wolności, obywaltelstwa i pozycji w rodzinie.

Co to było capitis deminutio media?

Uszczuplenie osobowości prawnej będące skutkie katy wygnania. Aque et ignis interdictio - zakaz wody i ognia. Osoba objęta takim zakazem traciła obywatelstwo (stawala się cudzoziemcem), pozycję w rodzinie, ale zachowywała wolność.

Co to było capitis deminutio minima?

Było to umniejszenie zdolności prawnej w zakresie prawa cywilnego. Następowało wskutek zerwania dotychczasowych stosunków agnacyjnych w rodzinie (conventio in manum, emancypacja, adopcja). Osoba sui iuris stawała się alieni iuris).

Kiedy następował koniec zdolności prawnej?

Koniec zdolnosci prawnej nastęował w chwili śmierci lub w momencie popadnięcia w niewolę. Osoba, która popadła w niewolę traciła swoją pozycję zarówno w zakrecie prawa publicznego (wolność, obywatelstwo) jak i prywatnego (prawa spadkowe, pozycja w rodzinie). Przed skutkani popadnięcia w niewolę chroniły obywatela dwie instytucje: postliminium i fictio legis Corneliae.

Co to było postliminium?

Była to instytucja prawna, która chroniła praw powracających z niewoli. Ten, kto przekroczył na powrót próg (limen) swojego domu odzyskiwał swoje prawa, które dotychczas pozostawały w zawieszeniu. Zachowywał ciągłość władzy ojcowskiej, opieki oraz praw majątkowych. Nie odżywały natomiast prawa związane ze stanem faktycznym np. posiadanie czy małżeństwo.

Co dział się ze spadkiem osoby, która dostała sie do niewoli nieprzyjacielskiej i tam zmarła?

Początkowo nie bylo możliwości dziedziczenia po osobie, która nie wróciła z niewoli. Zmieniło się to ok. 80 r. przed Chr., kiedy to z inicjatywy Korneliusza Sulli wydano lex Cornelia. Utworzono nową instytucję prawna - fictio legis Corneliae. Polegala ona na tym, że osobę, która nie wróciła z niewoli traktowało się jako zmarłą w momencien dostania się do niewoli. Było więc możliwe dziedziczenie. W przypadku, gdy pozostawiony był testament rozpoczynało się dziedziczenie testamentowe, jeżeli nie u

Jaki było wg Gajusa najważniejsze kryterium podziały mieszkańców cesarstwa?

Był to podział na wolnych i niewolnych.

Co stawało się z jeńcami wojennymi?

Jeńcy wojenni stawali się niewolnikami. Tracili zdolność prawną. Byli sprzedawani przez kwestorów prywatnym p=właścicielom lub stawali się własnością państwa (servi publici).

Jaki status zyskiwało dziecko zrodzone z matki niewolnicy?

Przyjmowano zasadę, że status matki jest rozstrzygający co do statusu dziecko. Rodziło się ona zatem niewolnikiem.

Czy były jakieś odstępstwa od zasady, że dziecko niewolnicy staje się niewolnikiem?

Niewolnicy z urodzenia (vernae) w okresie pryncypatu zyskali pewien przywilej. Jeżeli w czasie trwania ciąży matka chociaż przez chwilę była wolna dziecko rodziło się wolne. Było to oznaką tzw. favor libertatis - sprzyjania wolności.

Jakie były inne drogi utraty wolności?

Wolność można było również utracić na podstawie prawa cywilnego. Traciły wolnośc osoby, które zostały sprzedane poza Tyber - trans Tiberim na skutek legis actio per manus iniectionem. Niewolnikami stawały się równie osoby, które zdezerterowały z wojska lub uchylały się od spisu cenzorskiego (census). Zniewolenie następowało też w wyniku skazania w procesie publiczno-karnym na śmierć, pracę w kopalni (damnatio in metallum) i walkę z dzikimi zwierzętami (damnatio ad bastiam). Niewolnicy tacy byli

Jak dodatkowo można było stracić wolnośc w okresie pryncypatu?

Osoba wolna mogła w wyniku porozumienia się z drugą osoba dac się sprzedać w niewolę, aby uczestniczyc w cenie kupna (ad pretium participandum)

Co postanawiało senatus consultum Claudianum?

Senatus consultum Claudianum z 52r. postanawiał, że wolność traci kobieta, która żyje w związku z obcym niewolnikiem mimo trzykrotnego upomnienia jego właściciela. Przepis ten uchylił Justynian.

Jak powstawał niewola wg ius gentium?

Wg ius gentium niewola powstawał przez urodzenie z matki niewolnicy i sprzedaż trans Tiberim.

JAk powstawal niewola wg ius civile?

Wg ius civile niewola powstawał przez sprzedaż trans Tiberim, skazanie w procesie publiczno-karnym na śmierć, pracę w kopalni (damnatio in metallum) i walkę z dzikimi zwierzętami (damnatio ad bestiam). Ponadto przez współżycie kobiety wolnej z niewolnikiem bez zgody jego właściciela.

Jakimi słowami określano niewolnika?

Servus, homo lub mancipium.

Przetłumacz: Niewolnik nei ma żadnej zdolności prawnej, Niewolników uważa się za niemających żadnego prawa.

Servile caput nullum ius habet. Servi pro nullis habentur.

JAk określił niewolnika Cyceron?

Non persona, sed res - nie osoba, ale rzecz.

Gdzie prawo lokowało niewolnika z punktu widzenia klasyfikacji rzeczy?

Z punktu widzenia klasyfikacji rzeczy prawo lokowało niewolnika w kategorii res corporales i res mancipii, obok zwierząt czworonożnych i gruntu, nad którymi pater familias wykonywał swoje prawa właściciela.

Jaką władzę miał właściciel wobec niewonika?

Niewolnik był przedmiotem obrotu gospodarczego. Wlaściciel mógł go sprzedać, podarować, oda=dać w najem za wynagrodzeniem, zapisać w testamencie etc. Miał wobec niego władzę życia i smierci - vitae necisque potestas.

Jakie prawa mieli niewolnicy?

Niewolnicy nie mieli żadnych praw. Związki pomiędzy niewolnikami, nawet trwale i monogamiczne, zwane były contubernium i z punktu widzenia prawa nie były małżeństwami. Podobnie związki wolnych z niewolnikami. Niewolnik nie mia żadnych uprawnieć publicznoprawnych. Podlegał natomiast surowej odpowiedzialności w zakresie prawa karnego.

Pod wpływem czego pojawiły się tendencje do polepszania sytuacji niewolników?

Stoicy głoszący hasło humanizmu uniwersalnego oraz chrześcijanie fakt równości wszystkich ludzi wobec Boga przyczynili się do poles=pszenia sytuacji niewolników?

Co było przejawem polepszania sytuacji niewolników?

Przejawem polepszania sytuacji niewolników była ustawa lex Petronia wydana za Augusta lub Tyberiusza zabraniająca walk niewolników ze zwierzętami w cyrku bez pozwolenia władz. Do polepszenia się sytuacji niewolników przyczynił się w dużej mierze Konstantyn Wielki. Zniósł od ostatecznie vitae necisque potesta zrównując umyslne zabicie niewolnika z homiciudium - zabiciem człowieka wolnego. Poza tym zabronił przy sprzedaży niewolników rrozdzielania rodziny - rodziców od dzieci, braci od sióstr, żon

Jakie prawa mieli niewolnicy w obrocie majątkowym?

Niewolnik nie miał zdolności prawnej, ale ze względu na korzyści jego właściciela przyznawano skuteczność niektórym czynnościom prawnych przez niego dokonowanym. Zastrzeżenia były następujące Quodcumque per servum acquiritur, id domino acquiritur (Cokolwiek nabywa niewolnik, to przypada jako przysporzenie właścicielowi oraz Melior condicio nostra per servos fieri potest, deterior fieri non potest (Niewolnicy mogą polepszyć nasz stanowisko, nie moga go pogorszyć). Niewolnik nie mógł pogorszyć syt

Dlaczego niemożność występowania z powództwami z tytułu zobowiązań zaciągniętych przez niewolników była niekorzystna dla właścicieli?

Fakt, że przeciw włąścicielom niewolników nie można było występować w powództwami z tytułu zaciągniętych przez nich zobowiązań hamował w okresie rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej udział niewolników w obrocie gospodarczy, Było to niekorzystne dla właścicieli dlatego pretorzy pod koniec republiki zaczęli udzielać powództw z niektórych czynności prawnych dokonanych przez osoby alieni iuris. Skargi te były kierowane przeciw właścicielom niewolników (dominus) i zwierzchnikom rodziny (pater famil

Co to było actio de peculio?

Skarga z tytułu zobowiązań zaciągniętych przez osoby, którym pater familias lu włąściciel niewolnika udzieliłpeculium. Była to pewna wartosc majatkowa, początkowo wydzielona w bydle (pecus), którą włąściciel oddawał podległej sobie osobie w zarząd, zachowując prawo wlasności. Wląściciel odpowadał za zobowiązania do wysokości peculium.

Co to byla actio exercitoria?

Była to skarga skierowana przeciwko właścicielowi, który podległej sobie osobie powierzył kierowanie statkiem (magister navis). Włąściciel odpowiadła za zobowiazania związane z prowadzeniem działalności zarobkowej.

Co to była actio institutoria?

Była to skarga przeciwko piastunowi władzy, który uczynil swojego podwładnego kierownikiem przedsiębiorstwa (institor). Zwierzchnik odpowiadał za całość zobowiązań zawartych przez podległych jego władzy w ramach ustanowienia.

Co to bylo actio quod iussu?

Była to skarga zaciągana w przypadkach, gdy wląściciel lub pater familias polecił podwładnemu dokonanie jakiejś czynności prawnej. Odpowiadał za całość zaciągniętego zobowiązania w ramach udzielonego polecenia.

Co to było actio de in rem verso?

Actio de in rem verso dotyczyła każdej sytuacji, w której włąściiel odniósl korzyść majątkową. Odpowiadal on do wysokości wzbogacenia.

Jakie były metody manumissio?

Formalne: manumissio vindicta, manumissio censu, manumissio testamento (directa et fedeicommissario). "Później także manumissio in ecclesia. Nieformalne: manumissio per epistulam, manumissio per mensam, manumissio inter amicos.

Na czym polegała odpowiedzialność noksalna?

Popełnienie deliktu przez niewolnika ściągało na jego właściciela odpowiedzialnośc noksalną. Właściciel musiał go albo wydać poszkodowanemu albo wypłacić mu odszkodowanie (poena). Wg zasady: Noxa caput sequitur odpowiedzialność z deliktu szła za każdorazowym właścicielem niewolnika.

Co to była actio tributoria?

Actio tributoria znajdowało zastosowanie, gdy peculium udzielone osobie podległej przekształcało się w przedsiębiorstwo handlowe (merx peculiaris). Gdy podległy władzy stał się niewypłacalny należało przysługujące mu peculium podzielić między wierzycieli. Jeżeli któryś z wierzycieli umyślnie przeszkadzal w przeprowadzeniu podziału wówczas poszkodawany mógł wystąpić z actio tributoria przeciwko piastunowi władzy celem uzyskania należnej kwoty.

Co w łacinie znaczy termin "manus"?

Znaczy to tyle co ręka, albo władza zwierzchnika familijnego w rodzinie.

Co to jest wyzwolenie?

Wyzwolenie to czynność prawna, na podstawie której właściciel nadawał wolność swojemu niewolnikowi.

Jak przebiegało manumissio vindicta?

Manumissio vindicta przebiegało przed urzędnikiem. Adsertor libertatis (obrońca wolności), w porozumieniu z właścicielem niewolnika występował jako powód. Kładł laskę na niewolniku i stwierdzał, że jest on osobą wolną. Właściciel, jako pozwany, uznawał roszczenie lub milczał. Wówczas magistratura stwierdzała, że niewolnik w wyniku addictio in libertatem (przysądzenia wolności) stał się osobą wolną. Z czasem nastąpiło uproszczenie formy. Za Justyniana wystarczyło oświadczenie właściciela przed ma

Co to było manumissio censu?

Było to wyzwolenie przez wpisanie na listę cenzorską (censu) dokonywane z nakazu lub przyzwolenia właściciela.

Czym różniło się manumissio testamento directa od manumissio testamento fideicommissaria?

Manumissio testamento directa to wyzwolenie przez zapis w testamencie Niewolnik stawał się wolny w momencie nabycia spadku przez dzidzica. Jego patronem stawał się spadkodawca. Manumissio testamento fideicommissaria to wyzwolenie dokonywane przez spadkobiercę właściciela niewolnika. To spadkobierca lub zapisobiorca stawał się patronem wyzwolonego. Ustanowiony w okresie cesarstwa praetor fideicommissarius mógł zmusić opornego dziedzica do wyzwolenia niewolnika.

Co to było manumissio in ecclesia?

Było to wyzwolenie niewolnika przez oświadczenie o jego wolności złożone w kościele w obecności biskupa i gminy chrześcijańskiej.

Co to było manumissio inter amicos?

Był to nieoficjalny sposób wyzwolenia. Właściciel ustnie, w obecności przyjaciół oświadczał, że niewolnik jest wolny. Odmianą manumissio inter amicos było manumissio per mensam, zaproszenie do wspólnego biesiadowania przy jednym stole.

Co to było manumissio per epistulam?

Było to wyzwolenie w sposób nieformalny. Właściciel kierował do niewolnika list wyzwoleńczy.

Jaka była sytuacja niewolników wyzwolonych w sposób nieformalny?

Wyzwolenie w sposób nieformalny stwarzało stan faktyczny, ale nie stwarzało nowego stanu w prawie ponieważ wyzwolenie było odwołalne. Wyzwolonych w sposób nieformalny, przed vindicatio in servitutem chronił wyzwolonych pretor, który odmawiał przywrócenia do niewoli. niepewna sytuację wyzwolonych w sposób nieformalny uregulowała lex Iunia Norbana z 19r. Stanowiła, że wyzwoleni w sposób nieformalny mają prawną wolność, ale nie zyskują stuatusu obywateli rzymskich, a jedunie status Latini Iuniani.

Dlaczego właściciele wyzwalali niewolników?

Wyzwolenie niewolnika było sposobem okazania szczodrobliwości lub pozbycia się niewolników niekompetentnych czy ekonomicznie mało wartościowych.

Dlaczego masowe wyzwalanie niewolników uznano za szkodliwe?

Niewolnicy wyzwalani na szeroką skalę powiększali grono bezrobotnego plebsu. Stwarzali zagrożenia natury społeczno-ekonomicznej i politycznej dla ludności rdzennie rzymskiej.

Jakie ustawy ograniczały wyzwalanie niewolników?

Lex Fufia Caninia z 2r. ograniczała liczbę niewolników, którzy mogli byc wyzwoleni w testamencie. Lex Aelia Sentia z 4r. miała zapobiegać wyzwoleniom lekkomyślnym. Wyzwalający musiał mec przynajmniej 20 lat, a wyzwalany 30. Niemożliwe było wyzwolenie z niekorzyścią dla wierzyciela lub patrona.

Jak wyglądała sytuacja prawna wyzwoleńców?

Wyzwoleńcy (liberti, libertini) doznawali wielu ograniczeń. Nie cieszyli się pełną wolnością jak wolni od urodzenia. Nie mogli sprawować funkcji publicznych - kapłana, senatora, a przysługujące im prawo do głosowania było ograniczone. Senatorowie i ich zstępni nie mogli zawierac związków małżeńskich z wyzwoleńcami. Najwięcje ograniczeń wynikał o ze stosunku patronatu, który zawiązywal się w momencie wyzwolenia między właścielem, a wyzwoleńcem.

Jak wyglądały stosunki między patronem a wyzwoleńcem?

Wyzwoleniec był winiem patronowi posłuszeństwo i szacunek (reverentia, honor). Nie mógł występować w powództwami karnymi pociągającymi niesławę (inmafia) i w ogóle z jakimikolwiek powództwami bez zgody pretora. Patron miał prawo dziedziczenia po wyzwoleńcu. Wyzwoleniec byl zmuszony do świadczenia pewnych usług na rzecz byłego właściciela (operae liberorum), do czego zobowiązywał się przysięgą (iusiurandum liberti). Patron mógł dochodzić wykonywania tych zobowiązań sądownie. W wyniku zgody patron

Jakie było położenie osób półwolnych?

Osoby półwolne w świetle prawa pozostawały wolne, ale faktycznie doznawały ograniczzeń.

Omów sytuację osób in mancipio.

Mancypacji mógł dokonać pater familias, oddawał swoje dzieci lub zonę pod zwierzchnictwo innego pater familias. Zachowywały one status osób wolnych i obywatelstwo rzymskie, ale doznawały wileu ograniczeń i faktycznie były traktowane jak niewolnicy (servi loci). W okresie klasycznym osóbę można było oddać w obce zwierzchnictwo w przypadku popełnienia przez nią deliktu (odpowiedziałność noksalna). Instytucja in mancipio przestała istnieć w okresie poklasycznym.

Omów instytucję kolonatu.

Koloni stanowili grupę dzierżawców rolnych, którzy w okresie póżnego cesarstwa zostali na stałe przypisani do ziemi (glebae adscripti). Posiadali pełną zdolność prawną, ale w praktyce byli niewolnikami ponieważ nie mogli opuścić dzierżawionej ziemi. Instutucja kolonatu powstała pod wpływem poszerzania się granic cesarstwa i jednoczesnej niewydolności systemu niewolniczego. Kolonem zostawało się przez urodzenie z ojna lub matki kolona, przez zasiedzenie (30 lat) lub przez dobrowolne poddanie się

Kto to byli addicti.

Byli to półwolni, niewypłacalni dłużnicy, którzy na podstawie decyzji sędziego (addictio) byli poddawani egzekucji osobistej legis actio per manus iniectionem. Zostali oni zamykani w więzieniu celem odpracowania długu.

Kto to byli nexi?

Nexi byli osobami, które nie wywiązały się ze zobowiązań wynikających z zaciągnięcia pożyczki za pomocą starorzymskiej, uroczystej formy zwanej nexum - przy użyciu spiżu i wagi. Pożyczkodawca mógł przeprowadzić procedurę legis actio per manus iniectionem bez ingerencji wymiaru sprawiedliwości. Zamykał dłużnika w więzieniu prywantym, gdzie miał on odpracować dług.

Kto cieszył się największą wolnością w zakresie publicznoprawnym i prywatnoprawnym?

cives Romani - obywatele rzymscy

W jaki sposób można było uzyskać obywatelstwo?

Przez urodzenie lub przez nadanie.

Kiedy nowonarodzone dziecko zyskiwało status obywatela?

Jeżeli urodziło się z prawnego związku małżeńskiego (matrimonium legitimum), Jeżeli zrodziło się ze związku pozamałżeńskiego uzyskiwało prawo obywatelstwa matki.

Kto i komu mógł nadać obywatelstwo?

Obywatelstwo początkowo było nadawane poprzez ustawę ludową (lex), później przez rozporządzenie cesarza. Nadawano je poszczególnym osobom np. weteranom albo cały grupom, np. wszystkim mieszkańcom Italii na podstawie lex Plautia Papiria z 89r.p. Chr. Kres istytucji nadania położyła Constitutio Antoniniana Karakalli z 212r. Nadano w niej obywatelstwo wszystkim wolnym mieszkańcom imperium (poza porigrini dediticii).

Jak można było stracić obywatelstwo?

Obywatelstwo tracili zazwyczja ci, którzy utracili wolność (status libertatis). Możliwa była równiez utrata samego status civitatis, gdy skazano obywatela na banicję, na podstawie zakazu wody i ognia (aquae et ignis interdictio).

Jakie były uprawnienia publicznoprawne obywateli rzymskich?

Prawo do udziału i głosowania na zgromadzeniach (ius suffragi, dzisiejsze prawo wyborcze czynne). Prawo piastowania stanowiska urzędniczego (ius honorum, dzisiejsze prawo wyborcze bierne), w okresie republiki obywatel mógł zostać urzędnikiem co zostało zniesione w okresie cesarstwa. Prawo i obowiązek wojskowej służby w legionach. Prawo do noszenia trójczłonowego rzymskiego nazwiska. Prawo do odwołania do zgromadzenia w przypadku skazania przez urzędnika na karę śmierci lub wysoką grzywnę (ius pr

Wymień uprawnienia prywatnoprawne obywatela rzymskiego.

Ius conubii - prawo zawierania związków małżeńskich uznawanych przez ius civile. Ius comercii - prawo udziału w obrocie gospodarczym izawierania umów uznawanych przez ius civile. Legis actio - prawo występowania przed sądem celem dochodzenia swoich roszczeń uznawanych przez ius civile. Prawo do sprawowania władzy zwierzchnika w rodzinie (tylko mężczyźni). Testamenti factio activa - prawo sporządzania ważnego testamentu, testamenti factio passiva - możnośc zostania dziedzicem ustanowionym przez t

Na jakie kategorie dzielono Latynów?

Istaniały trzy grupy Latynów: Latynia dawni - LAtini prisci lub veteres, Latyni kolonialni - Latini coloniarii, Latyni juniańscy - Latini Iuniani.

Jak wyglądała sytuacja Latini presci?

Latini presci byli mieszkańcami LAcjum i członkami związku gmin latyńskich. Z racji na pokrewieństwo z Rzymianami przysługiwało im znacznie więcej praw niz mieszkańcom innych gmin. Mieli ius comercii z Rzymianami, ius conubii z Rzymianami, legis actio - prawo występowania przed sądem, w pewnym zzakresie rownież ius suffragi. Nie mieli natomiast ius honorum.

Jak Latini prisci mogli uzyskac obywatelstwo?

Latini prisci mogli uzyskać obywatelstwo przez samo osiedlenie się w Rzymie (ius migrandum) lub tez zajmowanie wysokiego stanowiska w swojej gminie albo zasiadanie w radzie gminy jako tzw. decuriones.

Kiedy Latini prisci zyskali obywatelstwo rzymskie?

Latini prisci uzyskali obywatelstwo rzymskie najpierw w 90r.p. Chr. (lex Iulia de civitate sociis danda), ale tylko dla tych, którzy nie wystąpili przeciwko Rzymowi w wojnie sprzymierzeńców, potem w 89r.p. chr. (lex Plauta Papiria), dla wszystkich, którzy w ciągu 60 dni złożą broń.

Kto to byli Latynowie kolonialni?

Latynowie kolonialni to LAtyni osiedli w koloniach rządzący się prawem latyńskim.

Kto to byli Latini Iuniani?

Latini Iuani to grupa newolników wyzwolonych nieformalnie na podstawie prawa pretorskiego lub wbrew lex Aelia Sentia. Lex Iunia Norbana z 19r. nadała tak wyzwolonym prawną wolność, ale bez obywatelstwa, a jedeynie ze statusem Latini coloniarii. Byli oni pozbawieni praw politycznych, mieli jedynie ius comercii. Dopiero prawo justyniańskie przyznało im status obywateli rzymskich.

Kto to byli peregrini?

Byli to wolni mieszkający na terenie państwa rzymskiego lub poza jego granicami, nie będący obywatelami ani Latynami.

Jakie rozróżniano kategorie perygrynów?

Perigrini certae civitatis i perigrini dediticii.

Kto to byli peregrini certae civitatis?

Byli to cudzoziemcy tych gmin, które po uznaniu zwierzchnictwa rzymskiego zachowali pewną autonomię. Z reguły pozwalano im zachowac własne sądownictwo i administrację lokalną. Nie mieli conubium i comercium Mogli je uzyskać w wyniku nadania. Nie mieli natomiast żadnych praw publicznych. W stosunkach wewnętrznych kierowali się własnymi prawami, w stosukach między sobą lub z Latynami i obywatelami Rzymu - rzymskim ius gentium.

Kto to byli peregrini dediticii?

Byli to cudzoziemcy, którzy zostali włączeni do imperium rzymskiego na skutek podboju Rzymian i poddania sie im. Ich położenie wynikało z faktu poddania się (deditio). Nie mieli oni żadnych praw, ani w publicznych, ani prywatnych. Mieli jedynie dostęp do niektórych urządzeń ius gentium. Ich organizacja wewnętrzna była niszczona a ziemia stawała się ager publicus - ziemią państwową. Do kategorii peregrini dediticii na podstawie lex Aelia Sentia byli włączani wyzwoleńcy, którzy w czaasie niewoli d

Kiedy perigrini dediticii otrzymali obywatelstwo?

PEregrini dediticii nie otrzymali obywatelstwa na mocy Constitutio Antoniniana cesarza Karakalli z 212r. Nadano im obywatelstwo dopiero za cesarza Justyniana w 530r.

Jakie pozycje w rodzinie mógł zajmować obywatel wolny?

Mógł być niezalezny od nikogo w rodzinie (sui iuris) lub zależny (alieni iuris).

Omów stanowisko osoby sui iuris.

Jeżeli sui iuris był mężczyzna to sprawował zwierzchnistwo nad rodziną. Charakterystyczne było to, że posiadanie sui iuris nie było zależne od wieku (można było stać się sui iuris zaraz po urodzeniu jeżeli wcześnie straciło się ojca), pozycji publicznoprawnej (np. bycia urzednikiem) czy faktycznej sytuacji w rodzinie (np. posiadania własnych dzieci). Osobą sui iuris mogała być też kobieta, jeżeli nie pozostawał pod zwierzchnictwem ojca, dziadka, męża lub teścia. Nie mogła być natomiast zwierzchn

Omów sytuację osób alieni iuris.

Alieni iuris byli wszyscy ci, którzy podlegali czyjejś władzy w rodzinie. Pater familias byli podleli: filii familias (synowie), filiae familias (córki), dzieci adoptowane, dalsi zstępni (descendentes) oraz żona jeżeli weszła pod władzę (manus) swego męża. W przypadku śmierci pater familias wszystkie osoby bezpośrednio mu podległe stawały się sui iuris. Jego wnuki przechodziły pod zwierzchnictwo ojca. Kobiety nie mogły być zwierzchnikami rodziny.

Co to byla infamia?

W starozytnym Rzymie honor obywatelski mógł ulec umniejszeniu wskutek infamii zwanej też ignominia.

Jakie rozróżniano rodzaje infamii?

Infamia immediatia (bezpośrednia) i mediatia (pośrednia).

Kogo dotyczyła infamia bezpośrednia?

Infamia bezpośrednia dotyczyła osób wykonujących zawody uznawane za niegodne obywatela rzymskiego (prostytucja, stęczycielstwo, aktorstwo, walka ze zwierzętami) lub osób dopuszczających się czynów potępianych w społeczeństwie (zakłócenie czasu żałoby przez ponowne zawarcie małżeństwa, bigamia, podwójne zaręczyny).

Jak powstawała infamia pośrednia?

Infamia pośrednia powstawała wskutek zasądzenia w publicznoprawnym procesie karnym (np. z powodu dezercji z wojska) lub w procesie cywilnym z actiones famosae-skarg pociągających za sobą niesławę. Do skarg tych należały actio furti dotyczące kradzieży, actio de bonorum raptorum-rabunku, actio per iuniriarum-zniwawagi. Powództwami infamującymi były też te z tytułu tych stosunków prawnych, które wymagały zaufania i dobrej wiary np. opieka actio tutelae directae, spółki-actio pro socio oraz depozyt

Co powodowała niesława?

Uznani za infames nie mogli sprawować urzędów publicznych, pełnić funkcji sędziego i zastępcy procesowego. Nie mogli też występować w charakterze świadka w procesie. Doznawali ograniczeń w zakresie prawa spadkowego.

Jaka była sytuacja chrześcijan?

W pierwszych wiekach po Chrystusie na chrześcijan nakładano pewne ograniczenia w zakresie prawa publicznego. Wynikało to z faktu, że odmawiali oni kultu cesarza co ściągało na nich zarzut ciężkiego przestępstwa - crimen laesae maiestatis. W 313 r. cesarz Konstantym Wielki ogłosił chrześcijaństwo religią dozwoloną, a Teodozjusz I w 390 r. religią państwową.

Jakie były ograniczenia nakładane na wyznawców religii innej niż chrześcijańska?

Najwięcej takich ograniczeń wprowadził cesarz Justynian. Żydzi, poganie (wyznawcy religii starorzymskiej) i heretycy (wyznawcy wiary nieuznanej przez Kościół jako prawowiernej) nie mogli sprawować urzędów publicznych i posiadać niewolników-chrześcijan. Apostaci i heretycy nie mogli sporządzić ważnego testamentu, przekazywać i przyjmować darowizn. Szczególnie prześladowani, zwłaszcza za Dioklecjana byli manichejczycy. Byli oni pozbawieni zdolności do czynności prawnych, podlegali banicji i konfis