rozdział 10

Przestrzeganie normy

realizowanie jej w sposób świadomy, a więc osoba co najmniej wie, że obowiązuje norma o takiej a nie innej treści lub nawet – pod jej wpływem – modyfikuje swoje postępowanie.

Prawodawstwo symboliczne

stanowienie norm prawnych, by dać jedynie wyraz temu, że aprobuje się zachowania przez normę nakazywane albo dezaprobuje się postępowanie, którego norma zakazuje, mając świadomość, że normy te nie będą efektywne

Warunek przestrzegania normy:

1. Świadomość podmiotu o obowiązywaniu normy i znajomość jej treści (WARUNEK KONIECZNY)

Warunek przestrzegania normy: (2)

2. Można postrzegać normy z nawyku, pod presją otoczenia, aprobując postępowanie wyznaczone przez normę lub z obawy przed sankcją, jaka grozi za jej przekroczenie

Warunek przestrzegania normy: (3)

3. Czynniki mające wpływ na przestrzeganie norm: żywione przez kogoś oceny, jego cechy charakterologiczne, sytuacja, w jakiej się znajduje, presja grupy społecznej

Motywacja interesowna

do przestrzegania norm prawnych skłania jej adresatów obawa przed sankcją

Motywacja bezinteresowna

adresat przestrzega normy, ponieważ uważa ją za normę słuszną, niezależnie od sankcji grożących za jej przekroczenie

Aprobata normy

przez jej adresatów opiera się często na żywionych przez nich ocenach moralnych. Znaczna część norm prawnych pokrywa się co do treści z szeroko uznawanymi normami moralnymi.

Aprobata normy (2):

Aprobata norm prawnych może także mieć swe źródło w systemie wierzeń religijnych. Normy prawne są akceptowane dlatego, że dodatnio oceniamy skutki zachowania, które dana norma wyznacza.

Dezaprobata normy

normy prawne mogą się także spotykać z dezaprobatą, której źródłem są żywione przez kogoś oceny moralne lub wierzenia religijne.

Dezaprobata normy (2)

Samo przez się zachowanie zgodnie z normą nie zawsze doprowadza do osiągania założonych stanów rzeczy, ponieważ norma może być chybiona. Można bowiem nakazać zachowanie, którego realizacja nie doprowadza do osiągania wyznaczonych celów

Przemoc

użycie siły fizycznej w celu zmuszenia kogoś do określonego postępowania. Może mieć charakter legalny, gdy użycie siły fizycznej jest przewidziane przez normę prawną.

Przymus

może mieć różny charakter, w szczególności fizyczny lub psychiczny. Może też mieć charakter prawny (np. skłonienie do opuszczenia budynku zagrożonego zawaleniem),

Przymus (2)

pozaprawny (np. stosowany przez organizacje w celu pozyskania nowych członków) oraz ekonomiczny

Sankcja skupiona (zinstytucjonalizowana)

sankcja wymierzona w sposób zorganizowany przez określone powołane do tego instytucje (np. sąd)

Sankcja rozsiana

sankcja polegająca na spontanicznych reakcjach ludzi z pewnego środowiska na przekroczenie normy i przejawiająca się w dezaprobacie, jaka spotyka naruszającego normę

Sankcja rozsiana (2)

w bojkocie towarzyskim, sankcja ta może też przybierać formę potępienia, a w skrajnych przypadkach nawet agresji.

Wymierzanie sankcji

państwo powołuje i utrzymuje specjalne instytucje, których zadaniem jest stosowanie zinstytucjonalizowanego przymusu, tzn. wymierzenie sankcji za naruszenie normy, a następnie zrealizowanie tych sankcji

Katalog sankcji

1. Sankcje karne 2. Sankcje egzekucji 3. Sankcje nieważności

Sankcja karna

zło wyrządzone przez państwo temu, kto dopuszcza się przestępstwa.

Sankcja karna (2)

Polega ona na pozbawieniu osoby odpowiedzialnej za popełnienie przestępstwa dóbr osobistych lub dóbr majątkowych (np. życia, wolności, majątku, dobrego imienia) albo na umniejszeniu tych dóbr.

Polski kodeks karny z 1997r. wyróżnia:

1. Kary – dożywotnie pozbawienie wolności, 25 lat więzienia, pozbawienie, ograniczenie wolności oraz grzywna

Polski kodeks karny z 1997r. wyróżnia:

2. Śródki karne – np. pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, zakaz prowadzenia pojazdów, wykonywania zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej

Sankcje wymierzane w postępowaniu dyscyplinarnym oraz w postępowaniu administracyjnym.

Kary dyscyplinarne: upomnienie, nagana, wydalenie studenta z uczelni, zwolnienie nauczyciela akademickiego z pracy połączone z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania.

Sankcja egzekucyjna

adresat normy indywidualnej nie spełnia dobrowolnie ciążącego na nim obowiązku (np. nie spłaca długu) i upoważnione organy państwa doprowadzają do dokonania tego obowiązku

Sankcja egzekucyjna (2)

poprzez czynienie tego w imieniu zobowiązanego i na jego koszt. Organy państwa działające w tego rodzaju sprawach nazywa się organami egzekucyjnymi

Sankcja nieważności

wiąże się ona z nieprzestrzeganiem reguł dokonywania czynności konwencjonalnych i polega na tym, że czynność zdziałana niezgodnie z regułami nie będzie czynnością konwencjonalną danego rodzaju lub będzie czynnością „nieważną”

Sankcja nieważności (2)

a w konsekwencji nie wywoła oczekiwanych skutków prawnych albo wywoła tylko niektóre z nich czy nawet takie skutki, których dokonujący tej czynności nie zmierzał osiągnąć. Państwo nie używa siły.

Efektywność sankcji

zagrożenie przymusem wtedy wpływa na postępowanie adresata normy, gdy uzna on, że mniejszym złe jest dla niego postępowanie w sposób wskazany w normie, niż narażenie się na zło, które grozi w razie jej przekroczenia

Warunki efektywności sankcji

1. Dolegliwość sankcji > uciążliwość przestrzegania normy

Warunki efektywności sankcji (2)

2. Musi istnieć duże prawdopodobieństwo zrealizowania sankcji

Warunki efektywności sankcji (3)

3. Społeczne okoliczności wymierzania sankcji

Postawy wobec prawa:

Postawy wobec prawa:

Konformizm

polega na skłonności, by swoje postępowanie przystosować do tego jak w danej sytuacji uważają za właściwe postępować ludzie z jakiejś grupy społecznej, z którą ktoś chce się identyfikować. „Postępuj tak, jak postępują inni.”

Oportunizm

polega na skłonności do podporządkowania się obowiązującym normom ze względu na grożące komuś sankcje lub ze względu na oczekiwanie uzyskania nagrody. „Postępuj tak, żeby to było dla Ciebie opłacalne.”

Legalizm

postawa gotowości dawania posłuchu obowiązującym normom z tego względu, że są to normy prawne, niezależnie od ich treści. Jest to postawa moralnie obojętna (ani dobra, ani zła). „Prawu należy się posłuch”

Legalizm krytyczny

przejawia się w gotowości dawania prawu posłuchu z zastrzeżeniem, że przewiduje ono instytucje legalnego dokonywania zmian w systemie obowiązujących norm, gdyby nie spełniały one pewnych podstawowych wymagań.

Legalizm krytyczny (2)

Legalista krytyczny, przejawiając gotowość dawania posłuchu prawu, zastrzega sobie prawo oceny norm prawnych i dążenia do ich zmiany, zgodnie z regułami, które są przewidziane w systemie norm prawnych