質問  |
答え |
|
学び始める
|
|
1stopień/33m, w jądrze wewnętrznym jest ok. 5000-6000stopni
|
|
|
|
学び始める
|
|
|
|
|
|
学び始める
|
|
Dzieli się na: strefę granitową i strefę bazaltową Strefa bazaltowa (sima) (krzem i magnez) - na dnie oceanów i na lądzie pod sial Strefa granitowa (sial) (Krzem i glin) - tylko w obrębie lądów
|
|
|
PŁASZCZ GÓRNY (ZEWNĘTRZNY) 学び始める
|
|
Crofesima - chrom, żelazo, krzem, magnez W górnej częsci - ASTENOSFERA- duża plastyczność, miejsce powstawania wszystkich procesów tektonicznych
|
|
|
Budowa wnętrza ziemi (kolejność od powierzchni) 学び始める
|
|
Skorupa ziemska, płaszcz górny (zewnętrzny), płaszcz dolny (wewnętrzny), jądro zewnętrzne, jądro wewnętrzne
|
|
|
|
学び始める
|
|
PŁASZCZ DOLNY ZEWNĘTRZNY nifesima - nikiel, żeloazo, krzem, magnez
|
|
|
|
学び始める
|
|
nife - nikiel, żelazo - prawdopodobnie w stanie ciekłym
|
|
|
|
学び始める
|
|
|
|
|
skorupa ziemska - kontynentalna 学び始める
|
|
grubość ś 30-40km, pod młodymi górami do 80km Strefa granitowa SIAL (skały magmowe kwaśne), strefa bazaltowa SIIMA (skały magmowe zasadowe)
|
|
|
|
学び始める
|
|
Górna wastwa Ziemi obejmująca skorupę ziemską i górną część płaszcza zewnętrznego. Głębokość do ok. 100km
|
|
|
|
学び始める
|
|
Zajmuje się odtwarzaniem dziejów Ziemi
|
|
|
|
学び始める
|
|
Dział geologii obejmujący ustalenie kolejności ułożenia warstw skalnych oraz określanie ich wieku.
|
|
|
Metoda radiometryczna (izotopowa) 学び始める
|
|
Ustalenie wieku skały polega na obliczeniu stosunku uranu do ołowu. Do badania stosuje się izotop węgla c14, którego czas połowicznego rozpadu wynosi 5570lat Metoda bezwzględna Dzięki określeniu wieku szczątków organicznych można pośrednio ustalić wiek skały, w której te szczątki się zachowały.
|
|
|
Metoda dendrochronologiczna 学び始める
|
|
Badanie słojów przyrostu rocznego w pniach drzew.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Badanie pyłków roślinnych zawartych w torfie lub osadach na dnie jeziora Metoda bezwzględna Określenie warunków wegetacji i zmian szaty w przeszłości
|
|
|
|
学び始める
|
|
Na obszarach o budowie płytowej - im głębiej położona tym starsza skała
|
|
|
|
学び始める
|
|
Ustalenie wieku za pomocą skamieniałości przewodnich
|
|
|
|
学び始める
|
|
Analiza niezgodności ułożenia warstw - ustalenie czasów ruchów górotwórczych
|
|
|
|
学び始める
|
|
1. kenozoik 2. mezozoik 3. paleozoik 4. ery proterozoiczne 5. ery archaiczne
|
|
|
Kenozoik - podział na okresy 学び始める
|
|
Czwartorzęd, neogen, paleogen
|
|
|
Mezozoik - podział na okresy 学び始める
|
|
|
|
|
Paleozoik - podział na okresy 学び始める
|
|
perm, karbon, dewon, sylur, ordowik, kambr
|
|
|
Holocen (kenozoik - czwartorzęd) 学び始める
|
|
Epoka trwająca do dziś - powstanie Bałtyku + silna ingerencja człowieka
|
|
|
Plejstocen (Kenozoik - czwartorzęd) 学び始める
|
|
Zlodowacenie na półkuli północnej (zatoka Hudsona, Gór Skandynawskich) + pojawienie się człowieka - wschodnia Afryka
|
|
|
Neogen, Paleogen (kenozoik) 学び始める
|
|
Koniec kredy do miocenu - orogeneza alpejska (największe natężenie ruchów górotwórczych - oligocen/miocen)
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wyginięcie większości gatunków w tym gadów
|
|
|
|
学び始める
|
|
Podział Gondway (oddziela się Ameryka Południowa z Afryką, Dekan z Cejlonem, Australia, Antarktyda) Pierwsze ptaki - archeopteryks
|
|
|
|
学び始める
|
|
Pojawienie się dinozaurów
|
|
|
|
学び始める
|
|
Rozwój paproci, skrzypów, widłaków
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wkroczenie morza w ląd (np. w ordowiku, jurze, kredzie)
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wycofywanie się mórz z obszarów lądowych (np. w permie, triasie, pliocenie)
|
|
|
|
学び始める
|
|
Układ warstw skalnych, w wyniku deformacji ulega powyginaniu, ale bez przerwania ich ciągłości
|
|
|
|
学び始める
|
|
Powstaje w wyniku pęknięcia skorupy ziemskiej i przemieszczania sie skał względem siebie wzdłuż pęknięcia
|
|
|
|
学び始める
|
|
Fałd obalony i przesunięty - zostaje oderwany od podłoża i przesunięty nawet kilkaset kilometrów dalej
|
|
|
|
学び始める
|
|
pierwiastki lub związki chemiczne występujące w przyrodzie. W większości o strukturze kryształu. Mogą powstać wskutek krzepnięcia magmy, wytrącić z roztworów krążących w skałach, wody mineralnej, procesu wietrzenia, lub przeobrażeń pod wpływem wysokiej temperatury.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Naturalne skupisko materiałów
|
|
|
skały GŁĘBINOWE = jawnokrystaliczne 学び始める
|
|
Pod powierzchnią ziemi, gdzie magma powoli zastyga, duże kryształy skały magmowe granit, dioryt, gabro, sjenit
|
|
|
skały WYLEWNE = skrytokrystaliczne 学び始める
|
|
Magma wydostaje się na powierzchnie Ziemi, a jej stygnięcie następuje szybko skały magmowe bazalt, andezyt, riolit, profir
|
|
|
Skały osadowe - okruchowe 学び始める
|
|
Powstają przez osadzenie się w innym miejscu drobin skalnych, postać luźna lub zwięzła skały osadowe
|
|
|
skały osadowe - pochodzenia organicznego 学び始める
|
|
Z szczątków organizmów żywych. Wapień, kreda, węgiel, torf
|
|
|
Skały osadowe - chemiczne 学び始める
|
|
Sól kamienna, sowa, gips, siarka
|
|
|
Skał przeobrażone = metamorficzne 学び始める
|
|
Kontakt skały z gorącą magmą lub lawą. Gnejs (z granitu), marmur (z wapienia), diament (z węgla), kwarcyt (z piaskowca)
|
|
|
|
学び始める
|
|
Osadzanie się na lądzie lub w morzu okruchów skalnych pochodzących z wietrzenia skał. Również osadzanie się związków chemicznych na dnach oceanów wytrąconych z szczątków organizmów żywych.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Przekształcanie się pod wpływem nacisku lub cementowania luźnych skał w zwięzłe.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Miejsce pęknięcia litosfery. Wąski, długi i bardzo głeboki do 300km rów tektoniczny.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Podsuwanie płyty oceanicznej pod kontynentalną lub oceanicznej pod inną oceaniczną.
|
|
|
Procesy geologiczne - WEWNĘTRZNE (endogeniczne) 学び始める
|
|
Zachodzą wskutek działania sił wewnętrznych. Plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, ruchy górotwórcze
|
|
|
Procesy geologiczne - ZEWNĘTRZNE (egzogeniczne) 学び始める
|
|
Zachodzą wskutek działania sił zewnętrznych - wiatru, temperatury, morze, rzek lodowców i lądolodów.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Ogół zjawisk związanych z działaniem magmy w obrębie skorupy ziemskiej. Z tworzeniem się ognisk magmowych, wdzieraniem się magmy w inne skały bez przedostania się na powierzchnię ziemi.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Obszary wtargnięcia magmy pomiędzy inne skały.
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? 学び始める
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? 学び始める
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? 学び始める
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? 学び始める
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? 学び始める
|
|
|
|
|
|
学び始める
|
|
ogół zjawisk geologicznych związanych z wydobywaniem lawy oraz towarzyszących jej substancji na powierzchnię Ziemi.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wydostająca się na powierzchnię magma.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Lawa gromadzi się wokół miejsca z którego wypływa i tworzy stożek.
|
|
|
|
学び始める
|
|
temp ok 1000, tlenki krzemu, gliny, krzemianów, glinkokrzemianów i gazów.
|
|
|
Wulkan typu wezuwiańskiego 学び始める
|
|
lawa kwaśna=bogata w krzemionkę - gęsta, lepka, płynie powoli, tworzy jasne skały np. Wezuwiusz, Krakatau, Kluczewska Sopka tzw. wulkan stożkowy Gwałtowne erupcje > rozrywanie stożka >powstaje kaldera (rozległa głęboka wklęsłość)
|
|
|
|
学び始める
|
|
lawa zasadowa=uboga w krzemionkę - rzadka, płynna, łatwo się rozlewa > niski stożek wulkaniczny Wulkany hawajskie, Hekla tzw. wulkan tarczowy, bez gwałtownych erupcji
|
|
|
|
学び始める
|
|
najczęściej brak, ale bliskość ogniska magmy może spowodować: wysychanie źródeł w okolicy, topnienie śniegu na wulkanie, ożywienie gejzerów
|
|
|
Gazy wydobywające się przy wybuchu wulkanu 学び始める
|
|
para wodna, dwutlenek węgla w znacznych ilościach, chlor, wodór, azot, metan, siarkowodór, amoniak
|
|
|
|
学び始める
|
|
Fragmenty lawy rozrzucane w powietrzu, różnej wielkości odłamki skalne wyrwane z krateru
|
|
|
|
学び始める
|
|
Bryły lawy wyrzucone i zastygłe w powietrzu
|
|
|
|
学び始める
|
|
Fragmenty lawy wielkości orzecha.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wyrzucone w powietrze fragmenty gorącej lawy bogatej w gazy.
|
|
|
Wulkany lawowe (efuzywne) 学び始める
|
|
Wyrzucają głównie lawę (gwałtowność zależy od rodzaju lawy)
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wyrzucają tylko utwory piroklastyczne i gazy; gwałtownie wybuchają
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wyrzucają na przemian lawę i materiał piroklastyczny np. Etna, Wezuwiusz, Krakatau
|
|
|
|
学び始める
|
|
potoki lawy, duszące gazy, zapylenie atmosfery, potoki błotne, rozwój rolnictwa
|
|
|
Rozmieszczenie wulkanów na ziemi 学び始める
|
|
W strefach subdukcji - ognisty pierścień pacyfiku -> 60% czynnych wulkanów na ziemi W strefach ryftowych - na grzbietach śródoceanicznych
|
|
|
Ważniejsze czynne wulkany 学び始める
|
|
Gualtiri - Chile, Cotopaxi - Ekwador, Orizaba- Meksyk
|
|
|
|
学び始める
|
|
Zagłębienie powstające w wyniku: rozerwania stożka wulkanicznego przy gwałtownej erupcji lub zapadnięcia się obszaru nad opróżnionym ogniskiem
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wzniesienie o bardzo stromych stokach zbudowane z lawy zakrzepłej w kominie wulkanicznym
|
|
|
|
学び始める
|
|
Drgania skorupy ziemskiej, których przyczyną jest rozchodzenie się fal sejsmicznych.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Przemieszczanie się mas skalnych w obrębie skorupy ziemskiej: na granicach płyt, w rejonie młodych gór, w uskokach
|
|
|
|
学び始める
|
|
Przemieszczanie się małych mas skalnych związane z zapadaniem się stropów jaskiń lub wyrobisk górniczych.
|
|
|
|
学び始める
|
|
najsilniejsze, najczęstsze 90% trzęsień
|
|
|
|
学び始める
|
|
Towarzyszą erupcjom wulkanicznym
|
|
|
|
学び始める
|
|
Ognisko trzęsienia ziemi, miejsce tworzenia się fal sejsmicznych
|
|
|
|
学び始める
|
|
Na powierzchni ziemi, pionowo nad hipocentrum, gdzie trzęsienie dociera najszybciej i jest najsielniejsze
|
|
|
|
学び始める
|
|
12-stopniowa skala zamknięta. Intensywność wstrząsu określa się na podstawie zniszczeń, wywołanych przez drgania. 1 stopień - wyczuwalne tylko przez sejsmografy, 10 - stopień - wali się większość budynków
|
|
|
|
学び始める
|
|
Duża częstotliwość silnych trzęsień grzbiety śródoceaniczne (strefy ryftowe), obszary młodych gór (alpidy) wokół oceanu spokojnego - 40% - strefy subdukcji
|
|
|
|
学び始める
|
|
Sporadyczne trzęsienia ziemi strefa wielkich rowów wschodnioafrykańskich, bajkał, rów morza martwego Granice płyt litosfery - północna Europa, Masyw Centralny
|
|
|
|
学び始める
|
|
Pozbawione trzęsień ziemi Stare platformy prekambryjskie, dna oceaniczne, antarktyda
|
|
|
|
学び始める
|
|
Powolne, długotrwałe, pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Powód: zaburzenie równowagi izostatycznej między litosferą i astenosferą.
|
|
|
RUCHY EPEJROGENICZNE = lądotwórcze 学び始める
|
|
Bardzo powolne, obniżające lub wynoszące ruchy skorupy ziemskiej. Spowodowane naciskiem magmy poruszającej się we wnętrzu Ziemi na litosferę.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Powolne podnoszenie się skorupy ziemskiej powoduje wycofywanie się morza, odsłanianie nowego lądu.
|
|
|
Ruchy górotwórcze (fałdowanie, orogeneza) 学び始める
|
|
Proces prowadzący do powstawania gór fałdowych. poprzez: subdukcję, kolizję dwóch płyt kontynentalnych
|
|
|
|
学び始める
|
|
Półwysep Kolski, Labrador, Północna część Walii, Anglia, Góry Stanowe
|
|
|
|
学び始める
|
|
Góry świętokrzyskie, część Sudetów, Góry Skandynawskie, część Appalachów
|
|
|
|
学び始める
|
|
odmłodzenie gór Świętokrzyskich, Sudety, Harz, Masyw Czeski
|
|
|
|
学び始める
|
|
Karpaty, Alpy, Pireneje, Andy
|
|
|
|
学び始める
|
|
Pionowy ruch przemieszczania się mas skalnych wzdłuż uskoków np. Sudety, Ural, Harz Powstają zręby i rowy tektoniczne.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Tworzą się w wyniku obfitych erupcji wulkanicznych. NIE tworzą pasm górskich. Występują na granicach płyt litosfery i nad plamami gorąca. Kilimandżaro, góry islandii, Hawajów, Kamczatki
|
|
|
WIETRZENIE TERMICZNE (insolacyjne) 学び始める
|
|
Spowodowane dużymi dobowymi amplitudami temperatur. W dzień skała silnie się nagrzewa, w nocy wyziębia się > rozszerza się i kurczy > pękanie
|
|
|
WIETRZENIE MROZOWE (zamróz) 学び始める
|
|
Zamarzanie wody w szczelinach skał
|
|
|
|
学び始める
|
|
Sól krystalizująca się w szczelinach skalnych zwiększa swoją objętość i prowadzi do rozpadu.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Pod wpływem wody. Pęcznienie i kurczenie skał ilastych.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Powolne rozpuszczenie skał węglowych lub gipsowych przez wody podziemne i powierzchniowe.
|
|
|
|
学び始める
|
|
rzeźbotwórcza działalność wiatru: pustynie, plaże, góry.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Transport materiału skalnego: porywanie materiału i unoszenie w powietrzu.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Przesuwanie wiatrem po podłożu drobnych ziaren.
|
|
|
|
学び始める
|
|
|
|
|
|
学び始める
|
|
Wywiewanie drobnego materiału.
|
|
|
|
学び始める
|
|
|
|
|
|
学び始める
|
|
Mechaniczne niszczenie skał - ziarenka piasku niesione przez wiatr uderzają w skałę.
|
|
|
RIPPLEMARKI (zmarszczki eoliczne) 学び始める
|
|
Szerek małych grzbiecików na piasku.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Pustynia piaszczysta. Różnorodne wydmy
|
|
|
|
学び始める
|
|
|
|
|
|
学び始める
|
|
Pustynia kamienista, skalista.
|
|
|
|
学び始める
|
|
Pustynia ilasta. Pokryta twardym spękanym iłem,
|
|
|
|
学び始める
|
|
Powstałe przez zalanie dolin polodowcowych, długie, wąskie i głębokie zatoki morskie Norwegia, Szkocja, Islandia, Grenlandia, Patagonia, Nowa Zelandia
|
|
|
Wybrzeże szkierowe (szerowe) 学び始める
|
|
Ogromna ilość skalistych wysepek(szkierów), zalane mutony(barańce) wystające ponad powierzchnie wody Morze Bałtyckie, Skandynawia
|
|
|
|
学び始める
|
|
zalanie obniżeń między pasmami górskimi(równoległymi do brzegu), długie, wąskie wyspy, półwyspy równoległe do brzegu
|
|
|
|
学び始める
|
|
wysokie, strome, urozmaicona linia brzegowa, powstało w miejscu gdzie morze graniczy z zalanym obszarem górskim, półwyspy, zatoki Irlandia, Grecja, Hiszpania
|
|
|
|
学び始める
|
|
Tworzy się w wyniku zalania ujściowego odcinka jarów Morze Czarne, Zatoka Gwinejska
|
|
|
|
学び始める
|
|
wysokie, strome, utworzone w wyniku abrazji (niszczenie brzegu) Wyspa Wolin, Gdynia Orłowo, południowa Anglia
|
|
|
|
学び始める
|
|
z płaskimi, piaszczystymi mierzejami odcinającymi dawne zatoki, z jeziorami przybrzeżnymi Półwysep Helski, Mierzeja Wiślana, okolice Łebsko, Jamno, Gradno
|
|
|
|
学び始める
|
|
podobne do mierzejowego, na obszarach o dużym wahaniu pływów Zatoka meksykańska, wenecja, floryda
|
|
|
|
学び始める
|
|
wybrzeże niskie, w dolinie rzek tworzących deltę Delta Wisły, Dunaju, Nilu, Missisipi, Gangesu
|
|
|
Wybrzeże mangrowe = mamorzynowe 学び始める
|
|
płaskie, porośniete lasami namorzynowymi (wodolubnymi, w strefie pływów) Kuba, Sumatra, Nowa Gwinea, Zatoka Bengalska
|
|
|
|
学び始める
|
|
Obszar położony do 300m.n.p. m, płaska, falista, pagórkowata
|
|
|
|
学び始める
|
|
Część niziny, leżąca poniżej poziomu morza
|
|
|
|
学び始める
|
|
Zagłębienie terenu wypełnione przez wodę jeziora, którego dno leży poniżej poziomu morza
|
|
|
|
学び始める
|
|
Powyżej 300m.n.p. m, często obok kotliny
|
|
|
|
学び始める
|
|
Płytkie dno morskie, do głębokości ok. 200m, znajdujące się w pobliżu kontynentów
|
|
|
|
学び始める
|
|
przedłużenie szelfu, z większym spadkiem
|
|
|
Morena czołowa (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
wysokie pagórki, o dość stromych stokach
|
|
|
Morena denna (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
prawie płaski teren, lekko falisty, liczne zagłębienia po wytopieniu się brył martwego lodu (ten, który oddzielił się od lądolodu)
|
|
|
Morena boczna (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
Wąskie wały ciągnące się wzdłuż brzegów lądolodu lub lodowca
|
|
|
|
学び始める
|
|
Skoncentrowane w jednym miejscu pagórki zbudowane z piasków i żwirów, płaska powierzchnia szczytowa
|
|
|
|
学び始める
|
|
długie, wąskie wały zbudowane z piasków i żwirów powstałe w szczelinach lądolodu
|
|
|
Drumliny (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
W dużych skupiskach, podłużne wzgórza o opływowych kształtach
|
|
|
Sandry (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
rozległe, płaskie stożki napływowe
|
|
|
Oczka wytopiskowe (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
małe jeziorka powstałe w zagłębieniach po wytopieniu się brył martwego lodu (odpadniętego)
|
|
|
Jeziora morenowe (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
Powstałe na skutek zatarasowania odpływu wód przez osady morenowe
|
|
|
Pradoliny (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
Wielkie doliny rzeczne utworzone przez wody wypływające spod lądolodu, równoległe do czoła lądolodu
|
|
|
Rynny polodowcowe (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
Podłużne zagłębienia utworzone w morenie denneju
|
|
|
Mutony (barańce) (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
pagórki skalne wygładzone przez nasuwający się lądolód/lodowiec
|
|
|
Doliny U-kształtne (formy polodowcowe) 学び始める
|
|
Doliny rzeczne poszerzone i wyrównane przez spływający lodowiec
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? 学び始める
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? 学び始める
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? 学び始める
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? 学び始める
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? 学び始める
|
|
|
|
|
|
学び始める
|
|
|
|
|
