Paremie prawnicze

- Znać ustawę to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie. Czyli, przede wszystkim prawnik powinien doszukiwać się sensu przepisu, a nie trzymać się stricte jego brzmienia/znaczenia.

Seire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem.

- Ustawę uchyla się ustawą. Czyli, odpowiedni, kompetentny organ może zmienić/uchylić ustawę poprzez wydanie/uchwalenie innej ustawy. Ten może uchylić ustawę kto może ją uchwalić.

Lex lege tollitur.

ustawa nie działa wstecz.

LEX RETRO NON AGIT

ustawa powinna być zwięzła.

LEGEM BREVEM ESSE OPORTET

nieznajomość prawa szkodzi

IGNORANTIA IURIS NOCET

jeden świadek, żaden świadek

TESTIS UNUS TESTIS NULLUS

bez ustalenia ceny nie ma sprzedaży OBJ: Elementem przedmiotu sprzedaży istotnym jest ustalenie pomiędzy stronami konsensusu, co do ceny danego towaru. Bez tego nie dojdzie do skutku umowa. Kontrakt sprzedaży-kupna= kontrakt konsensualny- dochodzi do skutku, gdy jest porozumienie obydwu stron.

SINE PRETIO NULLA VENDITIO EST

zobowiązania dzielą się z mocy prawa. OBJ: w zależności od ilości stron danego stosunku prawnego, tyle węzłów obligacyjnych powstaje między stronami. Dług i zobowiązanie ciążą na kilku osobach

NOMINA IPSO IURA DIVISA

zalecenie jeśli nie jest bezpłatne, jest nieważne. OBJ: Wszelkie umowy zlecenia były nieodpłatne, a wykonanie tych czynności odpłatnie, dawało podstawę do uznania tych czynności za nieważne.

MANDATUM NISI GRATUITUM NULLUM EST

podstawa zastawu jest niepodzielna OBJ: Na zabezpieczenie spłaty pożyczki, ustanawia się zastaw. Przedmiot zastawu z pkt. widzenia prawa jest niepodzielny.

INDIVISA EST PIGNORIS CAUSA

warunek niemożliwy do spełnienia uważa się za niedodany. OBJ: Nawet, jeżeli dany warunek jest niemożliwy do spełnienia lub niedozwolony, nawet po jego podpisaniu, staje się nieważny i nie pociąga nikogo do odpowiedzialności.

IMPOSSIBILIS CONDICIO PRO NON SCRIPTO HABETUR

podstęp jest karany w każdym przypadku OBJ: działania podstępne, które prowadzą do własnych korzyści, będą karane i ta osoba będzie musiała naprawić szkodę.

DOLUS COMNIMODO PONIATUR

potrącenie jest wzajemnym zaliczeniem długu i wierzytelności.

COMPENSATIO EST DEBIT ET CREDITI ENTER SE CONTRIBUTIS

działający pod wpływem błędu nie ma woli. OBJ: Osoba, która złożyła pewne oświadczenie, pod wpływem błędu< dolus- groźby, metus- podstęp> to nie ma woli. Oświadczenie woli, składane przez osobę, musi być świadome i swobodne

ERRANTIS VOLUNTAS NULLA EST

rzecz osądzoną przyjmuje się za prawdę.

RES IUDICATA PRO VETITATE ACCIPITUR

wielkie niedbalstwo jest winą, wielka wina jest oszustwem. OBJ: Każdy, kto jest zobowiązany do wykonania jakiegoś zobowiązania powinien je wykonać z należytą starannością. W przypadku nie wykonania danego zadania w sposób należyty. Osoba, która wówczas się zobowiązała poniesie odpowiedzialność i karę.

MAGNA NEGLEGENTIA CULPA EST, MAGNA CULPA DOLUST EST

ustawa wyższej rangi uchyla ustawę niższej.

LEX SUPERIOR DEROGAT LEGI INFERIORI

ustawa szczególna uchyla ogólną.

LEX SPECIALIS DEROGAT LEGI GENERALI

prawo publiczne nie może być zmieniane umowami osób prywatnych. OBJ: Prawo publiczne ma na względzie interes ogółu a nie jednostki. Jedynie prawo prywatne, może być zmieniane na podstawie umowy między stronami

IUS PUBLCUM PRIVATORUM PACTIS MUTARI NON POTEST

prawo jest sztuką, stosowania tego, co słuszne i dobre.

IUS EST ARS BONI ET AEQUI

w równym położeniu, za lepszego, należy uznać posiadacza. OBJ: przyznaje się większe uprawnienie w sporze, osobie, która jest posiadaczem i ma w swoich rękach faktyczne władztwo nad rzeczą.

IN PARI CAUSA MELIOR EST CONDITIO POSSIDENTIS

pożytek jest należny temu, czyje jest ryzyko/korzyść musi przypadać temu, kto ponosi ryzyko.

COMMODUM EIUS ESSE DEBET, CUIUS EST PERICULUM

Dobro publiczne powinno być najwyższym prawem.

Salus rei publicae suprema lex esto.

Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.

Hereditas viventis non datur

- Nikt nie ponosi kary za myślenie. Czyli, sam zamiar nie uzasadnia do pociągnięcia kogoś do odpowiedzialności.

Cogitationis poenam nemo patitur

Ustawa nie rozróżnia. Czyli, wszyscy podlegają równie ustawie.

Lex non distinquit.

- Rzecz oznaczająca indywidualnie ginie na ryzyko właściciela(wierzyciela)

Species perit ei cui debetur.

- Przyrost przypada temu co główne. Czyli, własność rzeczy głównej rozciąga się na rzecz boczną.

Accessio cedit principali

- Kto lepszy w czasie ten, lepszy w prawie. Czyli, hipoteka otwierała przed dłużnikiem możliwość obciążenia kilkoma zastawami jednej rzeczy. Zasada obowiązująca przy zastawie umownym czyli potecznym

Prior tempore potior iure.

- Kto raz stał się dziedzicem jest nim na zawsze.

Semel heres semper heres.

- Nie można mieć służebności na rzeczy własnej. Czyli, w przypadku takiej doszłoby do konfuzji czyli zlanie się dwóch praw w ręku jednej osoby na wskutek czego to prawo służebności wygasa. Jest to jedna z czterech zasad rządzących służebnościami.

Nulli res sua servit.

- Służebność należy wykonywać oględnie, czyli najmniej uciążliwy dla właściciela nieruchomości obciążonej tym prawem, przy maksymalnym poszanowaniu jego praw. (por. 286-287 k.c)

Servitutibus civiliter utendum est.

- Nie ma przestępstwa bez ustawy. Czyli, tylko przepisy prawa będą określać granicę i zasady odpowiedzialności za popełnianie przestępstwa. Żaden człowiek sam nie może z własnej inicjatywy wymierzyć kary drugiemu człowiekowi za określony czyn/przestępstwo.

Nullum crimen sine lege.

Zwłoka pociąga za sobą ryzyko. Czyli, o zwłoce mówimy wówczas kiedy dłużnik nie wypłaca się ze zobowiązania bądź wierzyciel kiedy odmawia przyjęcia długu.

Mora trahit periculum.

- Nikt nie jest odpowiednim sędziom we własnej sprawie. Czyli, nikt nie powinien być sędziom w swojej sprawie.

Nemo iudex idoneus in propria causa.

- Nikt nie może sam wewnętrznym aktem woli zmienić podstawy posiadania. Czyli, do zmiany faktu posiadania potrzebna jest albo umowa albo porozumienie pomiędzy stronami. Ponieważ nie można samemu zdecydować o zmianie podstawy posiadania. Zasada ta zamykała dzierżycielom możliwość przejścia do stanu posiadania.

Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potate.

Uważa się, że gatunek nie ginie. Czyli, świadczenie dłużnika, przedmiotem określonym gatunkowo.

Genus perire non censetur.

- Siłę wolno odpierać siłą. (Kiedy stosujemy ją do obrony koniecznej) Czyli, siła przed którą się bronimy musi być bezprawna, pośrednia, poważna.

Vim vi repellere licet

- Lepiej pozostawić zawinione przez sprawcę przestępstwo bez kary, niż skazać niewinnego. Czyli, jeżeli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do winy oskarżonego lepiej uniewinnić lub wydać mniejszy wymiar kary, niż skazać niewinnego.

Satius esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari.

- Kara ustanawiana jest w celu poprawienia ludzi. Czyli, kara miała zapobiegać kolejnym przestępstwom.

Poena constiturim in emendationem hominium

- W razie wątpliwości należy orzec na korzyść oskarżónego. Czyli, nie można karać na niekorzyść.

In dubio pro reo

- Kara za przestępstwo popełniona przez zmarłego nie może obowiązywać jego dziedzica. Czyli, dziedzic który przystępuje do spadku wchodzi w ogól praw i obowiązków zmarłego. Nie przechodziły jednak na dziedziców uprawnienia o charakterze osobistych, ale służebność osobista nie przechodziła.

Poena ex delicto defuncti heres tenen non debet.

- Zobowiązanie do świadczenie rzeczy niemożliwych jest nieważne. Zobowiązanie wywołuje skutki prawne jeżeli świadczenie jest możliwe do spełnienia w chwili jego panowania. Ta paremia jest jedną z cech charakterystycznych świadczenia

Impossibilium nulla obligatio est.

- Nikt nie może rozporządzając częściowo w testamencie, częściowo na mocy ustawy. Czyli, pierwszeństwo miała zawsze dziedziczenie testamentowe. Jeżeli spadkobierca nie pozostawił testamentu bądź testament był nieważny, dziedziczenie było ustawowe, na mocy prawa. Według 12 tablic, edyktu pretorskiego, kodeksu Justyniana. Te dwa rodzaje sukcesji wzajemnie się wykluczały. W Polskim prawie spadkowym to już NIE OBOWIĄZUJE.

Nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest.

- Nikt nie może swojemu dziedzicowi pozostawić więcej korzyści, niż sam miał.

Nemo plus commodi heredi sui reliquit quam ipse habet.

- Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada. Czyli, jeżeli ktoś jest tylko posiadaczem rzeczy nie mając tytułu prawnego nie może tym prawem rozporządzać. Ta zasada odnosi się do pochodnego nabycia własności. Każdy może przenieść na drugą osobę tyle praw ile sam posiada, natomiast nie można przenosić na druga osobę tytułów rzeczy, jeżeli sami nie jesteśmy jej właściecielami.

27. Nemo plus iuris ad alium transferre potest allam ipse habet.

- Śmierć rozwiązuję wszystkie prawa. Czyli, śmierć powoduje koniec roszczeń co do braku wywiązania się ze spraw OSOBISTYCH

Mors omnia tura solvit.

- Wola testatora może być zmieniona, aż do śmierci. Czyli, testament jako przejaw woli testatora, jest skuteczny dopiero po śmierci, aż do śmierci może być zmieniony bo testator zawsze może ją zmienić, aż do śmierci.

Ambulatoria est oluntas testatoris usque ad mortem.

- Złego zamiaru nie domniemywa się. W razie wątpliwości przyjmuje się istnienie dobrej woli.

Dolus non praesumitur.

Termin wzywa za człowieka. Czyli, zaraz po wezwaniu do zapłaty, kiedy termin jest NIEKOREŚLONY. Lub dnia każdego miesiąca, gdy jest to NAPISANE w UMOWIE.

Dies interpellat pro homine.

- Ten kto się przyznał, uważany jest za winnego. Czyli, przyznając się do winy → można przypisać mu winę.

Confessus pro iudicato est.

- Nie można procesować się dwa razy w tej samej sprawie. (Między tymi samymi podmiotami. Chyba, że pojawią się nowe okoliczności, które mają wielki wpływ na daną sprawę, a nie były one wcześniej znane sądowi).

Bis de eadem re agere non licet.

- Czynność pozorna jest nieważna. Czyli, nie ma znaczenia prawnego, nie wywołuje określonych skutków prawnych, oświadczenie woli, które zostało wyrażone na żarty/ nie na poważnie.

Actus simulatus nullius est momenti.

- Powód idzie za sądem pozwanego. Czyli, występując z roszczeniem (np. o zapłatę) powód zakłada sprawę w sądzie, gdzie mieszka pozwany.

Actor sequitur forum rei.

Małżeństwo tworzy nie faktyczne pożycie, ale zgodne porozumienie stron. Czyli, wola i chęć dwóch stron do zawarcia małżeństwa.

Nuptias non concubitus, sed consensus facit.

- Dziecko poczęte uważa się już za narodzone, ilekroć chodzi o jego korzyść. Czyli, przyjmuje się fikcje, że dziecko już jest żywe. Skutki urodzenia się żywego dziecka są przeciągane wstecz od chwili poczęcia. - Gdy chodzi z reguły o majek.

Naseiturus pro iam nato habetrum, quotien de commodis cius agitur.

- Matka jest zawsze pewna, ojcem jest ten na którego wskazuje małżeństwo. Czyli, do 300 dni od zakończenia małżeństwa jest ojcem.

Mater semper certa est, pater est quem nuptiae demonstrant.

- Adopcja naśladuje naturę. Czyli, stosunki między adoptującym, a adoptowanym powinny być takie jak między matką, a dzieckiem.

Adoptio naturam imitatur.

- Nikt nie może polepszyć swojej sytuacji w wyniku własnego czynu bezprawnego. Prawo nie ochrania sytuacji, które są wytworzone bezprawiem.

Nemo ex suo delicto meliorem suam conditionem facere potest.

- Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym kto zaprzecza.Np. Twierdzę, że jestem właścicielem, to muszę pokazać odpowiedni dowód. (art. 6 kodeksu cywilnego)

Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat.

- Należy wysłuchać także strony przeciwnej. Czyli, sentencja ta nawiązuje do procesu cywilnego rzymskiego. Wyczerpuje przesłanki równości stron. Przykład: dowód zapłaty. Musi być dane prawo do obrony, aby się bronić.

Audiatur et altera pars.

To co oczywiste nie wymaga dowodów. Czyli, fakty powszechne znane nie wymagają dowodów.

Manifestum non eget probatione.

Ustawy nie podlegają osądzeniu Czyli, sędzia powinien powstrzymać się od oceny ustaw.

Non sunt iudicandae leges.

Chcącemu nie dzieje się krzywda. Czyli, ktoś zgadzając się na wyrządzenie mu szkody nie może dochodzić roszczeń.

Volenti non fit iniuria.

- Nie powinniśmy źle posługiwać się naszymi prawami. Czyli, nie można w negatywnym sensie posługiwać się prawem. Nie powinniśmy uczynić z przysługującego nam prawa złego użytku który doprowadził by do nadużycia prawa.Np. Przejście przez grunt sąsiada do drogi publicznej.

Male iure nostro uti non debemus.

Najwyższe prawo może stać się najwyższym bezprawiem. Czyli, omyłki w stosowaniu stricte prawa mogą doprowadzić do skrzywdzenia kogoś

Summum ius, summa iniuria.

- Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, bo rzadko zdarza się, żeby można było ją obalić/wywrócić

Omnis definitio in iure civil periculosa est.

- Wszelkie prawa ustanawia się ze względu na ludzi. Czyli, przede wszystkim dla ludzi i ze względu na ludzi, którym to prawo powinno służyć. Prawo powinno być jasne, klarowne i powinno określać gwarancję, realizację dla obywateli/właścicieli. Przesłanka dla prawodawcy.

Non omne, quod licet honestum est.

- Nie wszystko co jest dozwolone jest uczciwe. Czyli, to co uczciwe – z moralnością, etyką i dobrymi zasadami jest zgodne. Sentencja ta stanowi ważną wskazówkę interpretacyjną przy stosowaniu prawa, ale również przy ocenie czy dana ustawa/przepis jest zgodny z literą prawa.

Hominum causa omne ius constitutm est.

- Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie zastała ogłoszona. Czyli, musi być podana do ogólnej możliwości zapoznania się z nią każdemu adresatowi.

Lex non obligat nisi promulgata.