Wykładnia prawa IX

Wykładnia prawa (interpretacja prawa)

zespół czynności zmierzających do ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego

3 racje (dla których wykładnia jest przeprowadzana)

1. lingwistyczne 2. systemowe 3. funkcjonalne

racje LINGWISTYCZNE

wyrażenia j. prawnego są często nieostre, niejasne, wieloznaczne, semantycznie niedookreślone; zaliczmy do niej dyrektywy, które charakteryzują znaczenie normy ze względu na jej właściwości językowe; należą tutaj dyrektywy j. prawnego i potocznego

racje SYSTEMOWE

Rozumienie każdego przepisu musi brać pod uwagę i być zharmonizowane z rozumieniem innych przepisów; przepis prawny zajmuje określone miejsce w akcie normatywnym, a z kolei ten akt normatywny jest składnikiem określonej gałęzi prawa

racje FUNKCJONALNE

wykłądnia prawa musi rozumieć kontekst funkcjonalny – czynniki społeczne, ekonomiczne i moralne (intencja normodawcy, cele jakie sobie stawiał, reinterpretacja przepisów obowiązujących w przeszłości).

etapy wykładni (model wykładni operatywnej Wróblewski)

etap wstępny (czy przepis budzi wątpliwości), etap II(ustalenie właściwego znaczenia przepisu), etap III (kolizja interpretacyjna), ostatni etap- sformułowanie decyzji interpretacyjnej

etap wstępny wykładni

jeśli jest jasne (Lex Clara) to nie zachodzi potrzeba jego wykładni, jeśli jego rozumienie budzi wątpliwości to przystępujemy do wykładni

etap II wykładni

ustalenie właściwego znaczenia przepisu prawnego; interpretator odwołuje się do różnego typu dyrektyw wykładni (reguł interpretacji), określających sposoby ustalania sensu przepisów prawa

3 dyrektywy wykładni I stopnia

dyrektywy wykładni językowej, systemowej, funkcjonalnej - Jeśli prowadzą do rozbieżnych rezultatów to należy przejść do następnych etapów wykładni.

III etap -kolizja interpretacyjna

dyrektywy wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej prowadzą do niezgodnych wyników; trzeba rozstrzygnąć, które ze znaczeń przepisu jest właściwe. należy odwołać się do dyrektyw interpretacyjnych II stopnia, które mają charakter reguł preferencyjnych

reguły preferencyjne

wskazują jakie znaczenie przepisu powinien interpretator uznać za właściwe w przypadku wykładni I stopnia

Ostatni etap wykładni

sformułowanie decyzji interpretacyjnej – stwierdzenie jakie jest właściwe znaczenie interpretowanego przepisu.

2 podziały wykładni:

ze wzgl. na jej MOC WIĄŻĄCĄ i ze wzgl na ZAKRES

Podział wykładni ze względu na jej moc wiążącą (4)

1. autentyczna, 2. legalna, 3. operatywna, 4. doktrynalna

wykładnia autentyczna

dokonana przez ten sam organ, który ustanowił daną normę, przyjmuje się, że ma ona moc prawna równą mocy prawnej aktu normatywnego, który został poddany interpretacji; jest OFICJALNA i NIEOFICJALNA

*oficjalna

zawarta w autoryzowanym i mającym formalnie moc wiążącym akcie, w której prawodawca wypowiada się co do znaczenia ustanowionych przez siebie norm

*nieoficjalna

intencje prawodawcy poznajemy w różny sposób (materiały przygotowawcze, deklaracje, prywatne oświadczenia prawodawcy), które formalnie nie wiążą.

wykładnia LEGALNA

wykładnia dokonywana przez organ upoważniony przez samo prawo do interpretacji przepisów(charakter abstrakcyjny, dokonywana za pomocą uchwał, wytycznych podejmowanych na specjalnych posiedzeniach sądu, a nie w toku konkretnych indywidualn

wykładnia OPERATYWNA

wykładnie dokonywane przez sądy i inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych spraw karnych, cywilnych i innych. charakter KONKRETNY a nie abstrakcyjny. Wiąże jedynie w tej sprawie, w której jej dokonano – nie ma mocy powszechnie obow.

wykładnia doktrynalna NAUKOWA

dokonywana przez przedstawicieli doktryny prawniczej, w glosach do orzeczeń (najwyższych) instytucji sądowych, w komentarzach do tekstów prawnych i opracowaniach naukowych. Nie ma mocy wiążącej jednak jej wpływ jest znaczny i rosnący(ius respondendi)

podział wykładni ze wzgl. na ZAKRES

1. literalna, 2. rozszerzająca, 3. zwężająca

wykładnia LITERALNA - (imperatio declarativa)

zgodna z literą prawa; przyjmujemy znaczenie językowe (to co powiedział normodawca pokrywa się z tym czego chciał - idem dixit quam voluit

wykładnia ROZSZERZAJĄCA - (imperatio extensiva)

szersze znaczenie przepisu od znaczenia językowego, gdyż normodawca powiedział mniej niż zamierzał – minus dixit quam voluit

Podział wykładni ze względu na jej stosunek do obowiązującego prawa:

1. wykładnia secundum legem, 2. praerter legem, 3. contra legem

wykładnia contra legem

– wykładnia prawotwórcza – to taka, która zmienia zakres czynów nakazanych, zakazanych lub dozwolonych w stosunku do tego, który wynika z dotychczas obowiązujących norm prawnych, a tymczasem sam tworzy nowe normy. Interpretator nie może tworzyć prawa.

Zasady stosowania secundum i contra legem

1. Generalny NAKAZ stosowania wykładni SECUNDUM legem -Generalny ZAKAZ stosowania wykładni CONTRA legem

cechy DYREKTYW WYKŁADNI

1. rzadko stanowią niepodważalny argument, że norma ma określone znaczenie;2. jedynie z większą lub mniejszą mocą przemawiają za przyjęciem lub odrzuceniem określonej decyzji;3. mają często strukturę antytetyczną;4. od większości istnieją wyjątki

kolejność stosowania dyrektyw:

dyrektywy języka 1. prawnego, 2. specjalnego 3. potocznego

argument konsekwencjonalistyczny

argument pozwalający odrzucić pewne tezy, decyzje ze względu na wynikające z nich konsekwencje. Nie każdy przypadek kolizji znaczenia językowego z normami moralnymi czy zasadami racjonalności upoważnia do odstąpienia od znaczenia literalnego przepisu.

zakazy co do interpretacji

zakaz interpretacji 1. synonimicznej 2. homonimicznej 3. zakaz wykładni per non est. 4. tam gdzie rozróżnień nie wprowadza sam prawodawca, tam nie jest wolno ich wprowadzać interpretatorowi”

wykładnia systemowa

Pełni rolę subsydiarną wobec wykładni językowej – nie może stanowić samodzielnej podstawy do przypisania normie określonego znaczenia ale może zadecydować o tym, które z możliwych znaczeń normy wybierzemy, czasem mozliwosc odstapienia od zn. potocznego

zasady odgrywające szczególną rolę w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

zasada państwa prawnego 2. sprawiedliwości społecznej 3. demokracji 4. równości 5. jpodziału władz 6. prawa do sądu 7. uczciwego procesu 8. własności i wolności gospodarowania 8. ochrony praw słusznie nabytych

normy SPRZECZNE ANALITYCZNIE

normy, które przy niezgodnych lub częściowo niezgodnych hipotezach mają sprzeczne dyspozycje lub niezgodne sankcje, a zatem takie, z których jedna coś nakazuje (zakazuje), a druga na to samo zezwala lub jedna coś nakazuje, a druga to samo zakazuje.

normy KONFLIKTOWE

normy których w pewnych okolicznościach łącznie zrealizować się nie da np. norma nakazująca mówienie prawdy i norma zakazująca zadawania cierpień (lekarz-śmiertelnie chory pacjent)

normy PRAKSEOLOGICZNIE NIEZGODNE

– normy, w przypadku, których realizacja jednej normy unicestwia skutki realizacji drugiej normy (zamknij drzwi otwarte i otwórz drzwi zamknięte)

luki rzeczywiste dzielimy na:

LUKI TECHNICZNE (proceduralna niekompletność regulacji, która utrudnia lub uniemożliwia podjecie decyzji); SWOISTE (brak przepisów, które zgodnie z innymi przepisami powinny być wydane

luki pozorne

uki o charakterze ocennym (aksjologicznym); nie chodzi o brak regulacji prawnej, a jedynie o czyjąś ocenę, że jakieś przepisy powinny być wprowadzone, uchylone lub sprecyzowane.

typy luk pozornych

extra legem, contra legem, intra legem

luki extra legem

ujemna ocena faktu, ze pewne sprawy nie są uregulowane,

luki contra legem

ujemna ocena tego, iż pewne są uregulowane, a zdaniem oceniającego nie powinny być,

luki intra legem

ocena, iż sformułowanie danego przepisu jest zbyt nie precyzyjne, kauczukowe i powinno być uściślone,

domniemanie interpretacyjne

zmienia ciężar argumentacji spoczywający nie na tym kto się na domniemanie powołuje, ale na tym, kto te domniemanie kwestionuje.

rodzaje domniemań interpretacyjnych

1. języka prawnego 2.j. potocznego 3.j. specjalnego

Domniemanie racjonalności prawodawcy:

że prawodawca nie stanowi norm SPRZECZNYCH, ZBĘDNYCH, że dąży do społecznie aprobowanych celów, liczy się z konsekwencjami empirycznymi podejmowanych decyzji, dysponuje najlepszą wiedzą empiryczną

rodzaje teorii wykładni

subiektywne, obiektywne, intencjonalne, tekstualne, statyczne, dynamiczne

teorie subiektywne

zakładają że norma prawna ma jedno, stałe, nie ulegające zmianom znaczenie i jest to zgodne z wolą historycznego prawodawcy.

teorie obiektywne

zakładają iż norma prawna rozumiana jako wyraz woli suwerena musi być zgodna z wolą aktualnego suwerena, bo norma ta obowiązuje z jego woli.

teorie intencjonalne

celem wykładni intencjonalnej jest odtworzenie woli i intencji prawodawcy, tekst prawny jest traktowany jako mniej lub bardziej doskonały instrument przekazu tych intencji

teorie tekstualne

z chwilą ustanowienia aktu tekst prawny odrywa się od legislatora, zaczynając żyć własnym życiem. Adresaci norm mają kontakt z tekstem i z tego powodu w sytuacjach wątpliwych powinno rozstrzygać znaczenie tekstu a nie rzeczywiste intencje prawodawcy

teorie statyczne, formaliści

w razie konfliktu wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej należy preferować wynik wykładni językowej i systemowej. Opowiadają się za literą prawa. Służą wartością – pewność, niezmienność prawa, jego przewidywalność. w okresach stabilizacji

teorie dynamiczne, nieformaliści

w razie konfliktu wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej wybieraja funkcjonalnej. Interpretacja powinna służyć przystosowaniu prawa do zmieniających się sytuacji społecznych, ekonomicznych i politycznych- w okresie reform

materiały interpretacyjne

1. akt normatywny 2. orzecznictwo sądowe 3. doktryny prawnicze 4. materiały przygotowawcze 5. projekty ustaw i innych aktów 6. materiały komparatystyczne 7. wyniki ekspertyz naukowych i opinie biegłych 8. wiedza specjalistyczna