WykładRóżnice02

Klasyfikacja teorii temperamentu (Strelau, 1998) (4pkt)

1. Zorientowane na dziecko (rozwojowe) [Rothbart] vs zorientowane na człowieka dorosłego (nierozwojowe) [Eysenck] 2. Opisowe (Thomass i Chess) vs wyjaśniające (biologiczne: nawiązujące do genetyki zachowania lub koncepcji aktywacyjnych) [Zuckermann] 3. Jednowymiarowe [Kagan, Zuckermann] vs wielowymiarowe [Buss, Plomin, Eysenck] 4. Zorientowane wyłącznie na emocje [Gray, Kagan] vs zorientowane na całokształt zachowania [Buss, Plomin Eysenck, Thomas, Chess]

Typologia temperamentu Hipokratesa- Galena.

- Zalążek- Hipokrates (IV wiek p.n.e) >, O naturze ludzkiej" - opis 4 jakości oraz 4 soków organizmu, za pośrednictwem których jakości te wyrażają się w człowieku. - Optymalny stosunek między sokami (czarna żółć, żółta żółć, krew, flegma) ma być źródłem zdrowia, niekorzystne proporcje tych soków (humorów) prowadzą do choroby - w koncepcji Hipokratesa brak wzmianki o temperamencie (brak wskazania na związek między proporcjami soków a właściwościami zachowania) - Galen (II wiek n.e) na podstawie

Cechy typologii Hipokratesa- Galena.

1. Koncepcja przyczynowa, wyjaśniająca, a nie jedynie opisowa (u podstaw różnic indywidualnych w zachowaniu leżą mechanizmy fizjologiczne) 2. Wg Galena temperament można zdiagnozować na podstawie wyglądu skóry - zwłaszcza ręki - prekursor średniowiecznej i starożytnej chiromancji oraz współczesnych badań elektrodermalnych - współczesne poparcie- niektóre cechy temperamentu związane z emocjami, są uwarunkowane funkcjonowaniem układu endokrynnego

Koncepcja temperamentu Wundta.

- Temperament jest dyspozycją odnoszącą się do sfery popędów i emocji - Temperament odnosi się do formalnych właściwości emocji- aspektu energetycznego (intensywność emocji) oraz charakterystyki czasowej (szybkość zmian reakcji emocjonalnych) inaczej: podstawą podziału są 2 właściwości reakcji emocjonalnej - intensywność i szybkość z jaką się zmienia. - Typologia wymiarowa, a nie szufladkowa. Wundt jest autorem pojęcia, wymiar" (wymiar jest cechą, która jest mierzalna)

Koncepcja ekstrawersji- introwersji Junga.

- Introwersja- ekstrawersja to dwa ogólne typy postaw, które wyrażają kierunek, w jakim zmierza libido, czyli ogólna energia psychiczna. - Te dwie postawy ujawniają się w podstawowych funkcjach psychicznych: 1. Percepcji, 2. Intuicji, 3. Myśleniu, 4. Uczuciach - 4 typy funkcjonowania psychicznego x 2 typy postaw = 8 typów psychologicznych - EKSTRAWERTYK: kieruje swoje zabiegi adaptacyjne oraz reakcje na zewnątrz; sterują nim oczekiwania i potrzeby środowiska społecznego; w stanach załamania nerw

Typologia Pawłowa.

- Najpełniejszy opis typów układu nerwowego w pracy:, Ogólne typy wyższej czynności nerwowej zwierząt i człowieka" - Różnice indywidualne w szybkości, sprawności i innych parametrach warunkowania są zdeterminowane właściwościami układu nerwowego - 4 podstawowe właściwości OUN: 1. Siła procesu pobudzenia (zdolność komórek kory mózgowej do pracy- wydolność) 2. Siła procesu hamowania (wskaźnik: łatwość wytwarzania hamulcowych odruchów warunkowych i ich stabilność) 3. Równowaga procesów nerwowych (s

Koncepcja Heymansa i Wiersmy.

- Heymans- autor pierwszego systematycznego empirycznego badania temperamentu - podejście eksperymentalne + psychometryczne + biograficzne - Pierwsze psychometryczne badanie temperamentu z wykorzystaniem kwestionariusza obejmującego 6 kategorii pytań dotyczących zachowania i cech psychicznych (1. Ruchy i aktywność, 2. Emocje, 3. Inteligencja i uzdolnienia, 4. Skłonności i zainteresowania, 5. Funkcja pierwotna/wtórna, 6. Inne właściwości) - 3 Podstawowe wymiary temperamentu (wyodrębnione na podst

8 Typów temperamentu w teorii Heymansa i Wiersmy.

1. TYP AMORFICZNY: emocjonalność: -, aktywność: -, Funkcja: pierwotna 2. TYP APATYCZNY: em: -, ak.: -, Fun.: Wtórna 3. TYP NERWOWY: em.: +; ak: -, Fun.: Pierwotna [Byron, Dostojewski, Poe] 4. TYP SENTYMENTALNY: em.: +, ak.: -; Fun.: Wtórna [Malebranche, Kierkegaard] 5. TYP SANGWINICZNY: em.: -; ak.: +; Fun.: Pierwotna [Bacon, Lessing, Monteskiusz] 6. TYP FLEGMATYCZNY: em.: -; ak.: +; Fun.: Wtórna [Franklin, Hume, Locke] 7. TYP CHOLERYCZNY: em.: +; ak.: +; Fun.: Pierwotna [Danton, Dickens, Goet

Biologiczna teoria PEN Eysencka.

- Źródła: * koncepcja ekstrawersji i nerwicy Junga * koncepcja neurofizjologicznej interpretacji funkcji pierwotnej i wtórnej Grossa * podejście psychometryczno- laboratoryjne Heymansa i Wiersmy * koncepcja cech układu nerwowego Pawłowa -, Temperament to pozapoznawcze aspekty osobowości" > Osobowość = temperament + inteligencja - Pierwsza próba odpowiedzi na to, co powoduje, jest odpowiedzialne za ekstrawersję- próba wyjaśnienia różnic jako związanych z funkcjonowaniem pewnego mechanizmu fizjol

Psychotyczność.

Psychotyczność: (agresywność, chłód, egocentryzm, bezosobowość, impulsywność) > ostatni wprowadzony wymiar, po to aby zagospodarować niewyjaśnioną część wariancji różnic indywidualnych. Jest to skłonność do zapadania na psychozy. (pomiędzy chorobą a zdrowiem różnica jest wyłącznie ilościowa, nie jakościowa) - Fizjologiczne podstawy psychotyczności: * brak fizjologicznej teorii psychotyczności * różnice wyników badań dotyczących odziedziczalności tej cechy * prawdopodobny marker: OKSYDAZA MONOAMI

Ekstrawersja.

Ekstrawersja: (towarzyskość, żywość, aktywność, asertywność, poszukiwanie doznań) - Fizjologiczne podstawy ekstrawersji: * Dwie teorie: HAMOWANIA i AKTYWACJI 1. Hamowania: > jednostki różnią się pod względem szybkości i siły, z jaką pojawia się u nich pobudzenie i hamowanie, oraz pod względem szybkości, z jaką hamowanie zanika. > jednostki, u których potencjał pobudzeniowy tworzy się powoli i jest słaby, HAMOWANIE REAKTYWNE (pojawia się w momencie gdy dochodzi do przeciążenia układu nerwowego; P

Neurotyczność.

Neurotyczność: (lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena, napięcie emocjonalne) - Fizjologiczne podstawy neurotyczności: * różnice indywidualne pod względem neurotyczności warunkuje tzw., mózg trzewiowy" (układ limbiczny i podwzgórze)

Odziedziczalność PEN dla populacji polskiej.

-ekstrawersja: 36% -neurotyczność: 41% -psychotyczność: 41%

Metody diagnozy PEN.

* MPI (Inwentarz Osobowości Maudsley): dwie skale: E + N * EPI (Inwentarz Osobowości Eysencka); dwie skale: E + N + kontrolna skala kłamstwa * EPQ (Eysenck Personality Questionnaire); wszystkie skale: E + P + N + kontrolna skala kłamstwa [pytania diagnozujące impulsywność przeniesione ze skali E do P]

Wybrane wyniki badań nad poszukiwaniem tzw. obiektywnych wskaźników ekstrawersji- introwersji.

Kartka!

Parametry EEG jako markery ekstrawersji.

- Teoria Eysencka przewiduje, że ekstrawertycy w porównaniu z introwertykami powinni przejawiać niższy poziom spontanicznej aktywności mózgu - Gale przeprowadził metaanalizę wyników ponad 30 badań nad związkiem między ekstrawersją a aktywnością spontaniczną mózgu - Klasyfikacja warunków eksperymentalnych, w jakich przeprowadzono pomiar EEG: * warunki mało stymulujące (badanie w stanie spoczynku z zamkniętymi oczyma) * warunki umiarkowanie stymulujące (badanie w stanie spoczynku z naprzemiennym o

Metaanalizy związku ekstrawersji z EEG (Bartussek, Ogorman) [Nie Gale!!!]

* Związek między aktywnością fal alfa a ekstrawersją ujawnia się wtedy, gdy uwzględnia się neurotyczność. * Powodem niespójności wyników może być sposób diagnozy ekstrawersji- w skali ekstrawersji kwestionariusza EPQ nie ma pytań odnoszących się do impulsywności (impulsywność przeniesiona do psychotyczności), co sugeruje, że podstawowym korelatem różnic w poziomie aktywności mierzonej na podstawie EEG jest tylko jeden składnik ekstrawersji: IMPULSYWNOŚĆ.

Argumenty za silnym uwarunkowaniem biologicznym wymiarów PEN (Eysenck)

* wymiary te wyłaniają się praktycznie ze wszystkich wielowymiarowych badań nad osobowością * stwierdza się je we wszystkich, nawet całkowicie różnych kulturach * natężenie E, N i P jest u jednostki podobne w ciągu całego życia * badania genetyczne potwierdzają istnienie trzech wymiarów zdeterminowanych genetycznie

Wymiary PEN a 3 rodzaje problemów adaptacyjnych, przed którymi stają zwierzęta naczelne żyjące w grupach i człowiek (Zuckerman).

* Towarzyskość (istota ekstrawersji)- umożliwia współdziałanie członków grupy w czasie pracy, zabawy, wychowywania dzieci i obrony. Samotnicy, odrzuceni przez grupę, narażeni są na śmierć ze strony drapieżników i wrogów. * Emocjonalność (neurotyzm): w reagowaniu na zagrożenia także decyduje o przetrwaniu. Z drugiej strony nadmierna emocjonalność jest niekorzystna, ponieważ jednostka sparaliżowana strachem nie walczy ani nie ucieka. * Wrogość i agresywność (składniki psychotyczności): również spr

Ekstra-introwersja a środowisko specyficzne.

- Sulloway: metaanaliza 196 badań nad wpływem kolejności urodzeń (pierworodność a nie-pierworodność) na cechy osobowości według koncepcji Wielkiej Piątki (Costa, McCrae: neurotyzm, ekstrawersja, sumienność, ugodowość, otwartość) -WYNIKI analizy: * bycie pierworodnym korelowało dodatnio z sumiennością (te osoby chcą sprostać oczekiwaniom rodziców); neurotyzmem (wymagania rodziców mogą być zbyt wygórowane, sprostanie tym wymaganiom może być związane z niepokojem), ekstrawersją (szczególnie asertyw

Ekstra-introwersja a postawy społeczne (Zaleski, Eysenck)

- W badaniu sprawdzono wpływ ekstrawersji-introwersji na postawy wobec 3 grup społecznych, których członkowie są: 1) W pełni zależni od społeczeństwa, wymagają stałej opieki (pacjenci szpitali psychiatrycznych, osoby z zaburzeniami psychicznymi, ludzie starzy, niedołężni, nieuleczalnie chorzy) 2) Niezależni od społeczeństwa, ale zachowujący się w sposób naganny, niemoralny lub niezgodny z prawem (narkomani, fałszerze pieniędzy i dzieł sztuki) 3) Antyspołeczni- krzywdzący innych w sposób bezpośre